Xορτοφαγία και παιδιά

Την τελευταία δεκαετία, η χορτοφαγία αλλά και ο vegan τρόπος ζωής και διατροφής έχουν εξαπλωθεί αρκετά, τόσο στο εξωτερικό, όσο και στην Ελλάδα, αναλογικά πάντα. Αυτό σημαίνει ότι συναντάμε πλέον πιο συχνά οικογένειες κι όχι μεμονωμένα άτομα να ασπάζονται αυτό το διατροφικό μοντέλο, με πολλά παιδιά να ακολουθούν τη χορτοφαγία από μικρή ηλικία –κάτι που συναντώ κι εγώ συχνά ως διαιτολόγος-διατροφολόγος, αλλά και ως χορτοφάγος η ίδια.

Στην Αμερική, μάλιστα, σύμφωνα με έρευνα του Vegetarian Resource Group, το 3% των νέων ή περίπου 1,4 εκατομμύρια παιδιά από 8 έως 18 ετών δεν τρώνε κρέας, ψάρι και πουλερικά, παρουσιάζοντας αύξηση 1% σε σχέση με μια δεκαετία πριν.

Εκτός του ότι πολλοί vegan και χορτοφάγοι celebrities εκεί έξω έχουν διαδώσει το μοντέλο διατροφής, είναι και πολλοί οι γονείς που αποφασίζουν να μεγαλώσουν τα παιδιά με αυτό τον τρόπο, είτε για λόγους υγείας, είτε για λόγους ζωοφιλίας, είτε και για τα δύο. Πολλοί γονείς, μάλιστα, αρχίζουν να ενδιαφέρονται για τη διατροφή και την υγεία μόλις κάνουν παιδιά και κόβουν το κρέας στη συνέχεια.

Όποιο κι αν είναι το κίνητρο, η Αμερικανική Διαιτητική Εταιρία αναφέρει ότι η χορτοφαγία μπορεί να ωφελήσει τα παιδιά, καθώς σύμφωνα με έρευνες φαίνεται ότι τα παιδιά και οι έφηβοι που απέχουν από το κρέας λαμβάνουν λιγότερη χοληστερόλη, κορεσμένα και πλήρη λιπαρά και καταναλώνουν περισσότερες φυτικές ίνες από φρούτα και λαχανικά.

Ταυτόχρονα, όμως, είναι σημαντικό οι γονείς να εξασφαλίσουν ότι τα παιδιά που ακολουθούν την χορτοφαγία, τρέφονται σωστά και λαμβάνουν όλες τις απαραίτητες θρεπτικές ουσίες που χρειάζονται καθημερινά. Μην ξεχνάτε ότι η χορτοφαγία μπορεί μεν να οδηγήσει σε έναν υγιεινό τρόπο ζωής και διατροφής, αλλά πάνω από όλα χρειάζεται ισορροπία, ώστε να λαμβάνουμε τις θρεπτικές ουσίες που περιλαμβάνονταν σε τροφές που πλέον δεν καταναλώνουμε.

Ποιες είναι οι πιθανές ελλείψεις και τι πρέπει να ξέρουμε; 
Τα παιδιά, όπως και οι ενήλικες χορτοφάγοι, μπορεί να αντιμετωπίσουν κάποιες ελλείψεις όταν στραφούν προς τη χορτοφαγία, αν δεν δώσουν προσοχή. Ο σίδηρος είναι η πιο κοινή έλλειψη που παρατηρείται, ειδικά στους vegan, οι οποίοι δεν καταναλώνουν καθόλου προϊόντα ζωικής προέλευσης. Ο λόγος γι’ αυτό είναι ότι ο σίδηρος φυτικής προέλευσης απορροφάται πιο δύσκολα από τον οργανισμό, σε σχέση με αυτόν που παίρνουμε από προϊόντα ζωικής προέλευσης. Εδώ, όμως, πρέπει να σας πω ότι όταν παρατηρείται αναιμία σε ένα παιδί, η λύση δεν είναι να στρέψουμε τη διατροφή του αποκλειστικά στο κρέας, ως πηγή σιδήρου. Θα πρέπει καταρχάς να εξετάσουμε πόσο καλά απορροφάται ο σίδηρος από τη διατροφή με ένα πολύ απλό τεστ από το στόμα και ύστερα να εξεταστούν τα αίτια που μπορεί να οδηγούν σε απώλεια αίματος. Σύμφωνα, μάλιστα, με τον  ερευνητή Jeffery L. Miller και έρευνα που έχει δημοσιευτεί στο Cold Spring Harbor Perspectives in Medicine, ακόμη και η vegan διατροφή αποτελεί μια διατροφή που όταν ακολουθείται σωστά και ισορροπημένα, θεωρείται επαρκής για την πρόληψη της αναιμίας. Επίσης, πρέπει να θυμόμαστε ότι σύμφωνα με την ίδια έρευνα, η μητρική έλλειψη σιδήρου κατά την εγκυμοσύνη και την περίοδο της γέννησης μπορεί να έχει σοβαρές επιπτώσεις τόσο στη μητέρα, όσο και στο παιδί, ενώ και η επιλόχεια κατάθλιψη σχετίζεται με την έλλειψη σιδήρου. Πρέπει να θυμάστε, λοιπόν, ότι η έλλειψη αυτή στην εγκυμοσύνη, θα περάσει και στο έμβρυο και αν δεν καταπολεμηθεί κατά τη βρεφική, παιδική και εφηβική ηλικία, οι ελλείψεις που σχετίζονται με αυτή μπορεί να περάσουν και στις επόμενες γενιές. Τέλος, να θυμάστε ότι και το αγελαδινό γάλα πριν την ηλικία των 2 ετών μπορεί να οδηγήσει σε σιδηροπενία, καθώς το ασβέστιό του εμποδίζει την απορρόφηση του σιδήρου. Καταλαβαίνουμε, λοιπόν, ότι η αναιμία δεν είναι αποτέλεσμα μόνο της χορτοφαγίας, παρ’ όλο που αποτελεί πάντα τον πρώτο «ένοχο» για πολλούς όταν ακούν ότι ακολουθεί αυτό το μοντέλο ζωής.

Χρειάζεται, επίσης, ο παιδίατρός σας να γνωρίζει τόσο τα παραπάνω, όσο και τις διατροφικές συνήθειες του παιδιού, ώστε να το εξετάσει για αναιμία. Η έλλειψη σιδήρου είναι κάτι που μπορεί να μην είναι εμφανές μέχρι να μεγαλώσει το παιδί και όταν πλέον θα είναι εμφανές, το παιδί μπορεί να έχει μη αντιστρέψιμες γνωστικές ελλείψεις.

Όσο πιο περιορισμένη είναι η διατροφή του παιδιού, τόσο πιο δύσκολο θα είναι να λάβει όλα τα θρεπτικά στοιχεία που έχει ανάγκη. Φαίνεται, μάλιστα, πώς τα παιδιά που δεν καταναλώνουν κρέας, ψάρι και πουλερικά, αλλά τρώνε γαλακτοκομικά και αυγά (γαλακτο-αυγο-χορτοφάγοι), παρουσιάζουν μικρότερο κίνδυνο ελλείψεων. Τα παιδιά που ακολουθούν αυστηρή χορτοφαγία (vegan) είναι μια άλλη ιστορία και αποτελούν μια μικρότερη ομάδα, αλλά συνεχώς αυξανόμενη. Εδώ οι ελλείψεις εντοπίζονται κυρίως στη βιταμίνη Β12, η οποία βρίσκεται φυσικά σε προϊόντα ζωικής προέλευσης, ενώ ελλείψεις παρουσιάζονται και σε βιταμίνη D, ασβέστιο, ψευδάργυρο και ριβοφλαβίνη.

Γενικότερα, είναι δύσκολο να μεγαλώσεις με υγιεινό τρόπο ένα παιδί που ακολουθεί vegan διατροφή, αυτό, όμως, δεν σημαίνει ότι δεν μπορεί να γίνει. Απλώς χρειάζεται καθοδήγηση από διαιτολόγο-διατροφολόγο που καταλαβαίνει τις διατροφικές ανάγκες και τις ελλείψεις του παιδιού.

Να σημειώσω εδώ κάτι πολύ σημαντικό: Aν o επαγγελματίας υγείας/παιδίατρος δεν έχει εξειδίκευση στη χορτοφαγία, θα πρέπει να απευθυνθείτε σε ειδικό, που γνωρίζει σε βάθος πώς να διαχειριστεί αυτό το μοντέλο διατροφής με επιτυχία. Κάποιος που δεν έχει εξειδίκευση πάνω σε αυτό, θα σας ωθήσει προς την κατανάλωση κρέατος, το οποίο, όπως αναλύσαμε, δεν είναι ο μοναδικός παράγοντας καταπολέμησης αναιμίας. Θα πρέπει να βρείτε έναν γιατρό/επαγγελματία υγείας/διαιτολόγο-διατροφολόγο που να μπορεί να στηρίξει την απόφασή σας.

Τα λάθη που πρέπει να προσέξετε
Υπάρχουν δύο συνηθισμένα λάθη που κάνουν συνήθως οι «αρχάριοι» χορτοφάγοι γονείς. Το πρώτο είναι ότι βγάζουν το κρέας από το πιάτο, αλλά δεν το αναπληρώνουν με τίποτα. Πρέπει στη θέση του να μπουν άλλες τροφές πρωτεΐνης, όπως φασόλια, προϊόντα σόγιας, γαλακτοκομικά με χαμηλά λιπαρά κ.ο.κ. Και πάλι εδώ, ένας εξειδικευμένος διαιτολόγος-διατροφολόγος μπορεί να σώσει την κατάσταση.

Το δεύτερο λάθος είναι αντίθετο του πρώτου: ανησυχούν για την πρωτεΐνη και καταλήγουν να υπερφορτώνουν τα παιδιά με πολλά κορεσμένα λιπαρά και θερμίδες για να αναπληρώσουν.

Αναπληρώστε τις ελλείψεις
Οι ελλείψεις που μπορεί να προκύψουν δεν χρειάζεται να σας τρομάξουν, καθώς μπορούν να αντιμετωπιστούν εύκολα, με τη βοήθεια ειδικού που θα σας καθοδηγήσει.

Αντί για κρέας, για παράδειγμα, μπορούν να καταναλωθούν φασόλια σόγιας για πρωτεΐνη και σίδηρο. Για την επάρκεια σε ριβοφλαβίνη, οι vegan καταναλώνουν σπαράγγια και μπρόκολο. Όσο για τον ψευδάργυρο, επειδή δεν απορροφάται εύκολα αν δεν προέρχεται από κρέας, μπορείτε να μουλιάζετε τα φασόλια, τους σπόρους και τα δημητριακά σε νερό για αρκετές ώρες πριν το μαγείρεμά τους, αφήνοντάς τα μετά το μούλιασμα μέχρι να δημιουργήσουν βλαστάρια. Ακόμη, η κατανάλωση τροφών με προζύμι, όπως το προζυμένιο ψωμί, θεωρείται ότι βοηθά τον οργανισμό να απορροφήσει καλύτερα τον ψευδάργυρο, σε σχέση π.χ. με το απλό ψωμί.

Οι ενισχυμένες τροφές μπορούν, επίσης, να βοηθήσουν στην κάλυψη κάποιων ελλείψεων. Το DHA, για παράδειγμα, που ανήκει στα ωμέγα-3 λιπαρά οξέα και βρίσκεται σε ορισμένους τύπους ψαριού, είναι σημαντικό για τον εγκέφαλο και την ανάπτυξη της όρασης στα παιδιά. Αν δεν καταναλώνουν, λοιπόν, ψάρια, μπορούν να το λάβουν από ενισχυμένες τροφές και χυμούς που το περιέχουν. Άλλες βιταμίνες και μέταλλα που χρειάζονται τα παιδιά που δεν καταναλώνουν κρέας ή ζωικής προέλευσης τρόφιμα και μπορούν να βρουν από ενισχυμένες τροφές είναι το ασβέστιο, η βιταμίνη Β12 και η βιταμίνη D.

Αυτό που δεν πρέπει ποτέ να ξεχνάτε ότι τα παιδιά θα είναι πάντα παιδιά και θα πρέπει να δώσουμε προσοχή στις ανάγκες, αλλά και την προσωπικότητά τους. Αν, για παράδειγμα, το παιδί σας δεν θέλει να διαφέρει από τα άλλα, μην το στείλετε στο σχολείο με «περίεργο» κολατσιό που θα στρέψει τα βλέμματα πάνω του. Σημαντικό είναι να μιλήσετε στα παιδιά σας γιατί κάνετε αυτή τη μετάβαση στη χορτοφαγία ή τη vegan διατροφή και να τα βοηθήσετε να βρουν τροφές που είναι χορτοφαγικές, αλλά ταυτόχρονα τους είναι οικείες και αγαπημένες (π.χ. μακαρόνια με κόκκινη σάλτσα), ώστε η μετάβαση να γίνει ομαλά, τόσο στο στομάχι τους, όσο και στα «θέλω» τους.