Η διατροφή θωρακίζει το ανοσοποιητικό σε καιρό πανδημίας;

Διαβάστε την πολύ ενδιαφέρουσα και επίκαιρη συνέντευξη που έδωσε στο star.gr η Κλινική Διαιτολόγος-Διατροφολόγος με εξειδίκευση στα αυτοάνοσα και τη φλεγμονή και μετεκπαίδευση στη φυτοφαγία, τέως προϊσταμένη στο Τμήμα Ανοσολογίας στο Πανεπιστημιακό Νοσοκομείο του Newcastle και επιστημονική συνεργάτις των UK Plant-based professionals με έδρα την Αγγλία, Δέσποινα Μαρσέλου, για τη διατροφή, το μικροβίωμα του εντέρου, το ανοσοποιηιτκό και την πανδημία του νέου κορωνοϊού.

Ποια είναι τα νέα δεδομένα σχετικά με τον νέο κορωνοϊό, το ανοσοποιητικό και τη διατροφή;
Μετά τον εμβολιασμό, η διατροφή θεωρείται ένας από τους πρωταρχικούς εξωγενείς παράγοντες που ρυθμίζουν την ανοσολογική λειτουργία. Και λαμβάνοντας υπόψη ότι η διατροφή επηρεάζει ιδιαίτερα τα μικρόβια του εντέρου, οι ερευνητές διερευνούν σε ποιο βαθμό οι διατροφικές παρεμβάσεις που στοχεύουν στο μικροβίωμα ενισχύοντάς το με φυσικά προβιοτικά και πρεβιοτικά μέσω της διατροφής, μπορούν να χρησιμοποιηθούν για τη ρύθμιση της ανοσολογικής ανθεκτικότητας.

Ο νέος κορωνοϊός SARS-CoV-2 ξέρουμε ότι προσβάλλει το αναπνευστικό σύστημα, δημιουργώντας βήχα, δύσπνοια και σε πιο βαριές περιπτώσεις πνευμονία. Υπάρχουν, όμως, και αναφορές ασθενών που παρουσίασαν γαστρεντερικά προβλήματα, όπως διάρροια, εμετό, πόνοι στην περιοχή της κοιλιάς. Φαίνεται, λοιπόν, ότι η παρουσία υποδοχέων ιών στα γαστρεντερικά επιθήλια κύτταρα και η ανισορροπία στο μικροβίωμα του εντέρου (το σύνολο και η ποικιλία μικροβίων που ζουν στο έντερο) με αποτέλεσμα την πτώση του ανοσοποιητικού, μπορεί να προκαλέσει επιπλοκές στην αντιμετώπιση του Covid-19.

Μπορείτε να μας πείτε πιο συγκεκριμένα, πώς μπορούν τα βακτήρια (μικροβίωμα όπως το αναφέρετε) του εντέρου να επηρεάσουν το ανοσοποιητικό μας;
Το ανοσοποιητικό μας ουσιαστικά είναι ένα σύστημα κυττάρων και ιστών που μας προστατεύει από παθογόνους οργανισμούς που μας επιτίθενται και η μεγαλύτερη άμυνα του οργανισμού μας σύμφωνα με την επιστημονική κοινότητα είναι το μικροβίωμα μιας και οι αποικίες βακτηρίων υπερισχύουν των γονιδίων μας. Τις πρώτες αποικίες μικροβίων τις αποκτάμε με την γέννηση μας. Αποικίες βακτηρίων που απαρτίζουν το μικροβίωμα βρίσκονται σχεδόν σε όλες τις περιοχές του σώματος μας όπως για παράδειγμα το μικροβίωμα των πνευμόνων και του δέρματος. Οι μεγαλύτερες αποικίες βρίσκονται στο έντερο, το οποίο και σύμφωνα με ποικίλες βιβλιογραφικές αναφορές θεωρείται ο δεύτερος «εγκέφαλος» του ανοσοποιητικού μας. Τα βακτήρια του εντέρου συμβάλουν στην ανοσορύθμσιη με το να παράγουν λιπαρά οξέα βραχείας αλύσου (Short chain Fatty acids) σημαντικά για την καταπολέμηση της φλεγμονής. Έτσι λοιπόν έχοντας μεγαλύτερη παραγωγή λιπαρών οξέων βραχείας αλύσου έχουμε μεγαλύτερη ανοσοπροστασία έναντι λοιμώξεων.

Υπάρχει κάποιος τρόπος να αυξήσουμε την παραγωγή αυτών των ευεργετικών λιπαρών οξέων βραχείας αλύσου;
Ναι, μέσω της διατροφής, με ποικιλία και ο όγκο φυτικών ινών. Καταναλώνοντας, για παράδειγμα φρούτα, λαχανικά, όσπρια, σιτηρά ολικής άλεσης, ψευδοδημητρικά, προϊόντα ζύμωσης όπως τουρσί, ξινολάχανο. Κοινώς, βάζοντας ένα «ουράνιο τόξο» στο πιάτο μας.

Μιλήστε μας για τη σχέση μικροβιώματος και covid-19 που αναφέρατε προηγουμένως.
Ο κίνδυνος σοβαρής λοίμωξης από τον νέο κορωνοϊό παρατηρείται πιο συχνά σε όσους παρουσιάζουν υψηλή αρτηριακή πίεση, διαβήτη και παχυσαρκία, παθήσεις που σχετίζονται με αλλαγές στη σύνθεση του μικροβιώματος του εντέρου, κάτι που εγείρει ερωτήματα σχετικά με το αν το μικροβίωμα του εντέρου και εν τέλει η διατροφή παίζει τελικά ρόλο στη σοβαρότητα του Covid-19. Τέλος, είναι γνωστό ότι η ποικιλομορφία των μικροβίων του εντέρου μειώνεται σημαντικά με την ηλικία και ο Covid 19 είναι κυρίως θανατηφόρος σε ηλικιωμένους ασθενεις, γεγονός που υποδηλώνει και πάλι τον ρόλο που μπορεί να διαδραματίσει το εντερικό μικροβίωμα σε αυτή την ασθένεια.

Ο ρόλος των μικροβίων του εντέρου στις πνευμονικές παθήσεις είναι γνωστός και εδραιωμένος από πολλές έρευνες, ενώ είναι επίσης γνωστό ότι η λοίμωξη του συγκεκριμένου ιού στο αναπνευστικό προκαλεί διαταραχές στο μικροβίωμα του εντέρου. Για αυτόν ακριβώς το λόγο, πέραν των αναπνευστικών συμπτωμάτων που αναφέρουν στο μεγαλύτερο ποσοστό οι ασθενείς με Covid-19, έχουν καταγραφεί και γαστρεντερικά συμπτώματα, όπως διάρροια, εμετός, κοιλιακός πόνος. Τα συμπτώματα αυτά ενδεχομένως να έχουν τις ρίζες τους όχι μόνο στα αντιβιοτικά που δίνονται για την αντιμετώπιση βακτηριακής πνευμονίας, αλλά και στην ικανότητα του ιού να μολύνει και να αναπαράγεται στο έντερο. Η εμπλοκή του γαστρεντερικού περιβάλλοντος στον Covid-19 υποστηρίζεται επίσης από μια μικρή σειρά περιπτώσεων, όπου κάποιοι ασθενείς παρουσίαζαν ανισορροπία στη σύνθεση συγκεκριμένων βακτηρίων του μικροβιώματος, δηλαδή έλλειψη σε Lactobacillus και Bifidobacterium.

Αν και ο άξονας εντέρου-πνεύμονα δεν είναι κάτι νέο και έχει ήδη εντοπιστεί στην εξέλιξη συγκεκριμένων αναπνευστικών παθήσεων, τα αναπνευστικά συμπτώματα του Covid-19, ο γαστρεντερικός τροπισμός (δηλαδή η προτίμηση των παθογόνων μικροοργανισμών προς συγκεκριμένα κύτταρα) του SARS-CoV-2 και η μεταβολή στο μικροβίωμα του εντέρου σε κάποιες περιπτώσεις, κάνουν τους επιστήμονες να αξιολογήσουν το γαστρεντερικό ως πιθανό στόχο στη διαχείριση και τη μετάδοση της ασθένειας.

Πώς μπορούμε να υποστηρίξουμε το ανοσοποιητικό μέσω της διατροφής, ώστε να αντιδράσει ως μια έξτρα ασπίδα προστασίας έναντι στον Covid-19;
Η διατροφή, οι περιβαλλοντικοί παράγοντες, πολυμορφισμοί σε γονίδια, ο τρόπος γέννησης μας (για παράδειγμα η γέννηση με καισαρική που σημαίνει ότι δεν έχει επωφεληθει το βρέφος από το κολπικό μικροβίωμα της μαμάς) παίζουν σημαντικό ρόλο στη διαμόρφωση του μικροβιώματος και άρα της καλύτερης ανοσίας. Όσον αφορά τη συνολική διατροφή, ερευνητές που συμμετείχαν στο μεγαλύτερο project παγκοσμίως (American Gut Project) εντόπισαν δεσμούς μεταξύ του αριθμού των φυτικών τύπων που καταναλώθηκαν και της μικροβιακής ποικιλίας του εντέρου και εκείνοι που ανέφεραν ότι η διατροφή τους είναι κατά βάση φυτοφαγική (30 είδη φυτών την εβδομάδα ή περισσότερο) είχαν ποικιλομορφία στα βακτήρια και άρα πιο υγιές εντερικό μικροβιώμα και ήταν λιγότερο πιθανό να φέρουν σφάλματα με γονίδια αντοχής στα αντιβιοτικά σε σύγκριση με εκείνους που κατανάλωναν 10 τύπους φυτών την εβδομάδα ή λιγότερα. Τέλος, είναι υπό διερεύνηση η σύνδεση μεταξύ προϊόντων ζύμωσης όπως τουρσί, κομπούτσα, ταμάρι και μικρότερου ρίσκου θανάτου από Covid-19, λόγω της προβιοτικής δράσης τους.

Σχετικά με την πανδημία του νέου κορωνοϊού, δύο μετα-αναλύσεις ανέφεραν την αποτελεσματικότητα των προβιοτικών στη μείωση της συχνότητας και της διάρκειας ιικών αναπνευστικών λοιμώξεων. Πρόσφατα, μάλιστα, η Επιτροπή Εθνικής Υγείας της Κίνας και η Εθνική Διοίκηση της Παραδοσιακής Κινέζικης Ιατρικής σύστησε τα προβιοτικά στη θεραπεία ασθενών με σοβαρά συμπτώματα Covid-19, ως έναν τρόπο να αποφευχθεί η δευτερεύουσα βακτηριακή λοίμωξη. Παρ’ όλ’ αυτά, βρισκόμαστε ακόμη σε πρώιμο στάδιο όσον αφορά τα προβιοτικά στην πρόληψη της πνευμονίας, όπως αναφέρεται και στο The Lancet Gastroenterology & Hepatology. Όσον αφορά τα πρεβιοτικά, μελέτη έχει αποκαλύψει ότι μια διατροφή που περιλαμβάνει συμπλήρωμα ινουλίνης, που είναι ένας τύπος διαλυτής φυτικής ίνας, για 8 εβδομάδες οδήγησε σε αύξηση των επιπέδων των κυττάρων CD8+T στους πνεύμονες των ποντικών που είχαν μολυνθεί με γρίπη τύπου Α. Τα συμπληρώματα με ινουλίνη στα ποντίκια έδειξαν μείωση στο ιικό φορτίο της γρίπης και αύξησαν την επιβίωση, αν και μένει να δούμε σε ποιο βαθμό η αύξηση των τροφών πλούσιων σε διαλυτές φυτικές ίνες μπορεί να βελτιώσει την ανάκαμψη και θεραπεία.

Αν και χρειάζονται περισσότερες έρευνες, πριν τη σύσταση για προβιοτικά και πρεβιοτικά σε ασθενείς με Covid-19, η διερεύνηση του μικροβιώματος του εντέρου και του γαστρεντερικού στη διαχείριση του ιού μπορεί να προσφέρει μια πολύτιμη προσέγγιση.

Κλείνοντας σας παραθέτω τροφή για σκέψη έτσι όπως ειπώθηκαν στην συνέντευξη μας με την διαιτολόγο-διατροφολόγο Δέσποινα Μαρσέλου, με δεδομένα όπως καταγράφονται σε διεθνούς φήμης επιστημονικά περιοδικά.

Τα στοιχεία των λοιμώξεων σε άτομα που εργάστηκαν σε σφαγεία και στη βιομηχανία χοίρων διαπίστωσαν ότι ένα νέο στέλεχος της γρίπης, γνωστό ως G4 EA H1N1, ήταν κοινό στους εργαζόμενους στην Κίνα από το 2016. Οι ερευνητές ανησυχούν τώρα ότι αυτός ο ιός θα μπορούσε να μεταλλαχθεί και να εξαπλωθεί εύκολα από άτομο σε άτομο. Ο καθηγητής Τζέιμς Γουντ, επικεφαλής του Τμήματος Κτηνιατρικής στο Πανεπιστήμιο του Κέιμπριτζ δήλωσε στο BBC ότι η έρευνα «έρχεται ως ευεργετική υπενθύμιση» για τα εκτρεφόμενα ζώα ως πηγή ιών με τη δυνατότητα να προκληθεί πανδημία.

Ο COVID-19 είναι μια κλήση αφύπνισης: η Αμερική πρέπει να εστιάσει εκ νέου στη γεωργία της, στην παραγωγή φθηνότερων και ευρέως διαθέσιμων βιολογικών φρούτων, λαχανικών, ξηρών καρπών, σπόρων, οσπρίων και βοτάνων, με μια τεράστια επέκταση της ειδικής στήριξης των καλλιεργειών. Ομοίως, η ανθυγιεινή καθοδήγηση του USDA για τα σχολικά γεύματα είναι μια καταστροφή και καταδικάζει τα παιδιά να γίνουν θύματα των COVID-19 του μέλλοντος.

Στο πλαίσιο της ιατρικής εκπαίδευσης, πρέπει να δοθεί μεγαλύτερη έμφαση στη διατροφική εκπαίδευση και τον τρόπο ζωής που προλαμβάνει και σε πολλές περιπτώσεις αντιστρέφει τις χρόνιες ασθένειες.

Η συνέντευξη της ειδικού πρωτοδημοσιεύτηκε στο star.gr και μπορείτε να τη δείτε εδώ.

Πηγές
https://onlinelibrary.wiley.com/doi/full/10.1111/imm.13150
https://www.medrxiv.org/content/10.1101/2020.04.22.20076091v1
https://www.nature.com/articles/s41423-020-0402-2https://academic.oup.com/jid/article/221/11/1762/5813618 https://onlinelibrary.wiley.com/doi/full/10.1111/imm.13150
https://www.medrxiv.org/content/10.1101/2020.03.02.20029975v1
https://www.nature.com/articles/s41577-020-0304-7
https://onlinelibrary.wiley.com/doi/full/10.1111/jgh.15047
https://www.thelancet.com/pdfs/journals/langas/PIIS2468-1253(20)30122-9.pdf
https://www.frontiersin.org/articles/10.3389/fcimb.2020.00009/full
https://www.cambridge.org/core/journals/british-journal-of-nutrition/article/effectiveness-of-probiotics-on-the-duration-of-illness-in-healthy-children-and-adults-who-develop-common-acute-respiratory-infectious-conditions-a-systematic-review-and-metaanalysis/4382D42135F5C78FFA96E5F4C581944D
https://www.cochranelibrary.com/cdsr/doi/10.1002/14651858.CD006895.pub3/full/es
https://onlinelibrary.wiley.com/doi/full/10.1111/1751-2980.12851