Παιδικό τραύμα, ψυχολογία και διατροφή

Συνεχίζοντας τη σειρά άρθρων για το παιδικό τραύμα, δείτε εδώ κι εδώ), θα εμβαθύνουμε σε διαφορετικές πτυχές που μπορεί να μας επηρεάσει στην ενήλικη ζωή, όσον αφορά την ψυχοσύνθεσή, αλλά και τη διατροφή μας.

Ένας τρόπος να κατανοήσουμε την επίδραση που μπορεί να έχει το τραύμα στην παιδική ηλικία είναι το περιθώριο ανοχής, «window of tolerance», ένας όρος που προήλθε από τον ψυχίατρο Daniel J. Siegel, MD, κλινικό καθηγητή ψυχιατρικής στην Ιατρική Σχολή David Geffen του UCLA. Σύμφωνα με τον ειδικό, το περιθώριο ανοχής ενός ασθενούς είναι η ζώνη στην οποία αυτός/η μπορεί με προθυμία να λάβει, να επεξεργαστεί, να ενσωματώσει πληροφορίες και να ανταποκριθεί στις απαιτήσεις της καθημερινότητας, χωρίς μεγάλη δυσκολία. Κατά τη διάρκεια έντονου στρες, που μπορεί να περιλαμβάνει έκθεση σε ερεθίσματα που το Αυτόνομο Νευρικό Σύστημα αντιλαμβάνεται ως επικίνδυνα, ένας ασθενή μπορεί να βιώσει υπερδιέγερση (απόκριση fight or flight-μάχης ή φυγής) ή υποδιέγερσης (πάγωμα).

Κάποιος με ιστορικό τραύματος έχει μεγαλύτερη πιθανότητα να έχει μικρό περιθώριο ανοχής κι έτσι να υπέρ- ή υποδιεγείρεται ως απόκριση σε μικρά περιστατικά στρες, σε σχέση με κάποιον που δεν έχει βιώσει τραύμα. Οι αποκρίσεις αυτές είναι προσαρμοστικές και κατευθύνονται με βάση την επιβίωση, αλλά μπορεί να εμπλακούν με την ικανότητα κάποιου να ρυθμίσει τα συναισθήματά του και να νιώσει ασφαλής στις σχέσεις του. Συν τοις άλλοις, καθιστούν το άτομο πιο επιρρεπές σε κατάθλιψη και άγχος.

Πώς μπορεί, λοιπόν, το παιδικό τραύμα να επηρεάσει συμπεριφορές που σχετίζονται με το φαγητό;

Τα πολλά και έντονα συναισθήματα μπορεί να μεταφραστούν σε κάποια άτομα σε περιορισμό φαγητού σε μια προσπάθεια καλής πρόθεσης να ελέγξουν το συναίσθημά τους. Όταν από την άλλη αισθανόμαστε ότι οι ανάγκες μας δεν έχουν καλυφθεί κι έχουμε περιορισμένα συναισθήματα, τότε αυτό μπορεί να καταλήξει σε προσπάθεια να καλυφθούν οι ανάγκες μέσω του φαγητού, είτε αυτό που μας λείπει είναι αγάπη, είστε ασφάλεια, φροντίδα κ.ο.κ. Και οι δύο αυτές καταστάσεις μπορεί να συμβούν μαζί ή χωριστά, να εξελιχθούν σε μακροπρόθεσμο μοτίβο απόκρισης σε σκέψεις ή συναισθήματα, χρησιμοποιώντας ή αποφεύγοντας το φαγητό, αντί να ανακαλύψουμε τις βαθύτερες ανάγκες μας. Σε αυτές τις περιπτώσεις, χτίζοντας μια σχέση εμπιστοσύνης, ο διαιτολόγος μπορεί να δουλέψει με τον ασθενή στη σωστή ταχύτητα που του αρμόζει, ώστε να τον καθοδηγήσει προς τις πραγματικές του ανάγκες, αντί να χρησιμοποιεί το φαγητό για να νιώσει ασφαλής.

Πώς εμφανίζεται το τραύμα στη διατροφή
Θα ξεκινήσω με ένα παράδειγμα. Ας πούμε ότι ένας διαιτολόγος σε ένα νοσοκομείο έχει να διαχειριστεί έναν ασθενή που ενεπλάκη σε τροχαίο ατύχημα. Αν ο ασθενής αυτός στο παρελθόν έχει βιώσει φυσική ή σεξουαλική επίθεση, το τροχαίο πιθανότατα θα του προκαλέσει μεγαλύτερο τραύμα από το αναμενόμενο. Ο λόγος είναι ότι και το τροχαίο και η επίθεση αποτέλεσαν ξαφνικές παρεμβάσεις στο σώμα του κι έτσι οι δυο εμπειρίες μπλέκονται μεταξύ τους.

Με τον ίδιο τρόπο, συστήνοντας μια πολύ περιοριστική δίαιτα, ακόμη κι αν είναι απαραίτητη για ιατρικούς λόγους, σε ασθενείς που έχουν υποστεί bullying για το βάρος τους και έτρωγαν μικρότερες μερίδες από τα αδέρφια τους, μπορεί επίσης να πυροδοτήσει μια απόκριση τραύματος, κάτι που μπορεί να μη συνέβαινε σε άτομα που μεγάλωσαν με «αποδεκτό» σώμα σε φυσιολογικά διατροφικά περιβάλλον.

Οι λειτουργικές γαστρεντερικές διαταραχές με συμπτώματα που δεν ανταποκρίνονται σε μια αναγνωρίσιμη δομική παθολογία, συμπεριλαμβανομένου και του συνδρόμου ευερέθιστου εντέρου, συχνά συνυπάρχουν με ψυχιατρικές διαταραχές, όπως άγχος, κατάθλιψη και σύνδρομο μετατραυματικού στρες (PTSD). Αυτές οι παθήσεις φαίνεται να έχουν κοινή νευροβιολογική πηγή τραύματος και συγκεκριμένα τραύμα των πρώιμων χρόνων της ζωής.

Εμπειρίες που μπορεί να προκαλέσουν τη λεγόμενη fight or flight απόκριση ή το πάγωμα, μπορεί επίσης να προκαλέσουν δυσλειτουργία στο γαστρεντερικό και τα λειτουργικά συμπτώματα μπορεί να κυμαίνονται αναλόγως τη συναισθηματική κατάσταση και το στρες της καθημερινότητας. Αυτό φανερώνουν και οι δείκτες του φυσικού και σεξουαλικού τραύματος μεταξύ ασθενών με γαστρεντερικά θέματα, οι οποίοι είναι υψηλοί, αν και τις περισσότερες φορές τα τραύματα δεν αναφέρονται στο ιστορικό του ασθενούς.

Σε κλινικό περιβάλλον, όταν ο ασθενής μιλάει αλλά δεν κάνει οπτική επαφή, μοιάζει να μην ακούει ή δεν ακολουθεί οδηγίες, τότε ίσως βρίσκεται σε fight or flight κατάσταση ή πάγωμα. Αν ένα άτομο δεν αισθάνεται ότι τον ακούν ή τον βλέπουν, τα πράγματα πηγαίνουν πολύ γρήγορα ή είχε αρνητικές εμπειρίες στο παρελθόν, μπορεί να θεωρήσει λανθασμένα μια καλής πρόθεσης συμβουλευτική για τη διατροφή ως απειλή. Αυτό, λοιπόν, που πολλές φορές μπορεί να χαρακτηριστεί ως «μη συνεργάσιμος», μπορεί να γίνει πιο εύκολα κατανοητό έχοντας τα παραπάνω στο μυαλό μας, ώστε να αλλάξουμε κι εμείς τη στάση και τις προσδοκίες μας αντί να είμαστε επικριτικοί.

Κι όσο κι αν μοιάζει περίεργο σε ορισμένους, η ενημέρωση ενός επαγγελματία υγείας για τα τραύματα κάποιου (κι όχι το να επικεντρωθεί σε αυτά εφόσον δεν είναι αυτή η εξειδίκευση του) είναι απολύτως σχετική και απαραίτητη. Ειδικά όσον αφορά τη διατροφή και τους διαιτολόγους, τα άτομα που μας επισκέπτονται είναι πολύ πιθανό να έχουν επηρεαστεί από άλλα γεγονότα όσον αφορά τη σχέση τους με το φαγητό, το σώμα, τα κιλά και η κατανόηση του βαθύτερου τραύματος μπορεί σίγουρα να βοηθήσει τον επαγγελματία. Ως διαιτολόγοι, η κατανόηση του τι λέει το σώμα του ασθενούς σχετικά με το τι συμβαίνει μπορεί να μας βοηθήσει να αντιδράσουμε καταλλήλως στα συναισθήματα του ανθρώπου που έχουμε απέναντί μας κι έτσι να μπορέσουμε να του χαρίσουμε μια σχετικά ασφαλή εμπειρία, που προωθεί τη γνώση και την εξέλιξη.

Πολλά πράγματα, όπως η κριτική, κάποιες τροφές, μια αλλαγή στο σώμα ή το βάρος, πέρα από ένα φυσικό κακό, μπορεί να γίνει αντιληπτή από κάποιους ανθρώπους ως απειλή. Γι’ αυτό είναι άκρως σημαντικό να καταλαβαίνουμε πώς αντιδρά το σώμα μας όταν αντιλαμβάνεται κίνδυνο ή απειλή και πώς αναζητούμε ασφάλεια, ώστε να καταλαβαίνουμε γιατί ορισμένοι ασθενείς αντιδρούν με συγκεκριμένο τρόπο και να τους προσφέρουμε μια σχετική ασφάλεια, όσο αυτό είναι δυνατόν καθώς αυτό είναι και μέχρι ένα βαθμό υποκειμενικό, αφήνοντάς τους χώρο να πουν τις εμπειρίες τους, χωρίς να τους κρίνουμε, με αποδοχή, ανοιχτό μυαλό και ηρεμία.

Πηγές

https://www.todaysdietitian.com/newarchives/JJ21p36.shtml

How to help your clients understand their window of tolerance. National Institute for the Clinical Application of Behavioral Medicine website. https://www.nicabm.com/trauma-how-to-help-your-clients-understand-their-window-of-tolerance/

Geller SM, Porges SW. Therapeutic presence: neurophysiological mechanisms mediating feeling safe in therapeutic relationships. J Psychother Integr. 2014;24(3):178-192.

Geller SM, Greenberg LS. Therapeutic presence: therapists’ experience of presence in the psychotherapy encounter. Pers Cent Experiential Psychother. 2002;1(1-2):71-86.