Παιδικές βιταμίνες: είναι όντως ωφέλιμες ή επικίνδυνες;

Στη διατροφή των παιδιών μας, μια από τις προτεραιότητες είναι η τήρηση της κατανάλωσης 5 μερίδων φρούτων και λαχανικών την ημέρα. Τι γίνεται, όμως, όταν εμείς τα κυνηγάμε με αυτές τις 5 μερίδες κι αυτά ονειρεύονται αντ’ αυτού παγωτά και πατατάκια; Η σίγουρη λύση για τους περισσότερους γιατρούς είναι οι πολυβιταμίνες, ούτως ώστε να αναπληρώσουν το κενό θρεπτικών ουσιών -δεν είναι τυχαίο που η αγορά των παιδικών συμπληρωμάτων μεγαλώνει ραγδαία, με εκατομμύρια ευρώ να ξοδεύονται κάθε χρόνο σε αυτά.

Όσο, όμως, κι αν τα συμπληρώματα μπορεί να καλύπτουν κάποια διατροφικά «κενά», πολλοί γονείς θορυβούνται όταν μαθαίνουν ότι σε αυτά τα κατά τα άλλα υγιεινά συμπληρώματα, ανευρίσκονται διάφορες ουσίες, όχι και τόσο αθώες.

Την περασμένη χρονιά, ο μη κερδοσκοπικός οργανισμός Food Commission στο Λονδίνο, ο οποίος οργανώνει εκστρατείες για πιο ασφαλές και υγιεινό φαγητό, βρήκε ότι πολλά παιδικά φάρμακα για μωρά και παιδιά περιέχουν τεχνητά χρώματα, γλυκαντικά και άλλα πρόσθετα. Κι απ’ ό,τι φαίνεται, τα περιέχουν και πολλά συμπληρώματα.

Τα πρόσθετα στα συμπληρώματα χρησιμοποιούνται για να δώσουν λαμπερό χρώμα στα χάπια, να τους δώσουν μαστιχωτή υφή, να τους χαρίσουν γλυκύτητα να συμπυκνώσουν τα συστατικά, ώστε να είναι πιο ελκυστικά για τα παιδιά. Σε ορισμένες περιπτώσεις, τα συμπληρώματα καλύπτονται με κάποια υλικά ώστε να γλιστρούν πιο εύκολα στα μηχανήματα παρασκευής τους, ενώ φαίνεται ότι από αυτά τα πρόσθετα ο καταναλωτής όχι μόνο δεν έχει κανένα όφελος, αλλά μπορεί να επηρεαστεί και αρνητικά. Κάποιες τεχνητές χρωστικές, για παράδειγμα, έχουν σχετιστεί με πιθανή υπερδραστηριότητα στα παιδιά. Ας ρίξουμε μια ματιά σε 4 πρόσθετα που συναντάμε συχνά και τι μπορεί να σημαίνουν.

Μαλτοδεξτρίνη
Πρόκειται για έναν πολυσακχαρίτη που χρησιμοποιείται ως πρόσθετο σε πολλά τρόφιμα και παρασκευάζεται από την υδρόλυση του αμύλου, ενώ συνήθως τη συναντάμε ως λευκή σκόνη. Χωνεύεται εύκολα και απορροφάται γρήγορα, έχοντας κάπως γλυκιά ή καθόλου γεύση και στα συμπληρώματα χρησιμοποιείται ως γέμισμα, έτσι ώστε να δοθεί στη βιταμίνη το καθιερωμένο μέγεθος χαπιού που αναγνωρίζει ο κόσμος –όπως όταν προσθέτουμε αλεύρι σε μια σάλτσα για να γίνει πιο πηχτή. Έχει αναγνωριστεί από τον FDA(Αμερικάνικος Οργανισμός Τροφίμων και Φαρμάκων) και θεωρείται ασφαλής η χρήση της σε συμπληρώματα και επεξεργασμένες τροφές, αλλά πρέπει να ληφθεί υπόψη ότι έχει υψηλό γλυκαιμικό δείκτη, που σημαίνει ότι μπορεί να οδηγήσει σε απότομη αύξηση του σακχάρου του αίματος. Πρέπει, λοιπόν, να καταναλώνεται σε πολύ μικρές ποσότητες κι όσοι πάσχουν από διαβήτη ή μεταβολικό σύνδρομο θα πρέπει να είναι ιδιαιτέρως προσεκτικοί. Επίσης, μπορεί να προέρχεται από άμυλο μεταλλαγμένου καλαμποκιού, ενώ ενδέχεται να επηρεάσει την εντερική χλωρίδα, καθιστώντας μας πιο επιρρεπείς σε ασθένειες. Συνήθως, πάντως, χρησιμοποιείται σε πολύ μικρές ποσότητες και δεν περιέχει γλουτένη.

Κυκλαμικό νάτριο (cyclamate)
Θα το βρείτε και ως Ε952 και αποτελεί κι αυτό μια τεχνητή γλυκαντική ουσία, περίπου 50 φορές πιο γλυκιά από τη ζάχαρη. Είναι λιγότερο ακριβή από τις περισσότερες γλυκαντικές ουσίες και είναι εγκεκριμένη ως γλυκαντική ουσία σε τουλάχιστον 130 χώρες, αν και παραμένει απαγορευμένη στις Ηνωμένες Πολιτείες, την Ιαπωνία και άλλες 45 χώρες. Το 1969, μια μελέτη έδειξε ότι το μείγμα κυκλαμικού νατρίου και σακχαρίνης προκάλεσε καρκίνο στην ουροδόχο κύστη σε ποντίκια, αν και έκτοτε δεν υπάρχουν σαφείς συσχετισμοί με καρκίνο και οι ανησυχίες του Οργανισμού Τροφίμων και Φαρμάκων δεν αφορούν αυτό. Υπάρχει, επίσης, ανησυχία για το κατά πόσο σχετίζεται με προβλήματα ανδρικής γονιμότητας, αφού σύμφωνα με παλιότερη μελέτη, όταν το κυκλαμικό νάτριο μεταβολίζεται παράγει κυκλοεξυλαμίνη, η οποία θα μπορούσε να προκαλέσει ατροφία όρχεων στα ποντίκια, αν και κάτι τέτοιο δεν επιβεβαιώνεται στα επίπεδα που καταναλώνεται π.χ. στην Ισπανία, όπου το γλυκαντικό αυτό είναι εγκεκριμένο. Η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει θέσει ένα αποδεκτό όριο πρόσληψης κυκλαμικού νατρίου που κυμαίνεται από 0 έως 7 mg ανά κιλό σωματικού βάρους, αν και το πρόβλημα είναι ότι παρ’ όλο που οι περισσότεροι άνθρωποι δεν το μεταβολίζουν ή το απορροφούν, κάποιοι το μεταβολίζουν και είναι δύσκολο να καθοριστεί η ακριβής δόση που είναι ασφαλής για όλους.

Καραγενάνη
Η καραγενάνη (Ε407) είναι επίσης ένας πολυσακχαρίτης, με κύρια χρήση στα γαλακτοκομικά και στα κρεατικά, εξαιτίας των ισχυρών δεσμών της με τις πρωτεΐνες των τροφίμων, η οποία συναντάται και σε συμπληρώματα διατροφής. Εξάγεται από τα κόκκινα φύκη (ροδοφύκη) κι έχει αναφερθεί ότι έχει πολλές εφαρμογές στην βιομηχανία τροφίμων καθώς και στον φαρμακευτικό κλάδο, δίνοντας απαλή και παχύρρευστη υφή στο γάλα, σε σούπες, σε επεξεργασμένα κρεατικά και σε βιολογικά προϊόντα, ενώ στα συμπληρώματα χρησιμοποιείται ως βελτιωτικό υφής ή για να συμπυκνώσει τα συστατικά, χωρίς καμία διατροφική αξία. Βρίσκεται σε κάποιες πολυβιταμίνες, σε veganκαι χορτοφαγικές πηγές ωμέγα 3 λιπαρών οξέων και ενώ θεωρείται γενικότερα ασφαλής, κάποιοι ερευνητές εγείρουν ανησυχίες ότι μπορεί να είναι καρκινογόνος και να προκαλεί φλεγμονώδεις αντιδράσεις. Συγκεκριμένα, μελέτες σε πειραματόζωα έχουν δείξει ότι ορισμένες μορφές της (κυρίως η μη διασπώμενη) μπορούν να προκαλέσουν καταστροφή κυττάρων του πεπτικού συστήματος, στη συνέχεια έλκος και κατ’ επέκταση κακοήθειες στο έντερο, ειδικά αν καταναλώνεται τακτικά. Παρ’ όλο που απαιτούνται περαιτέρω έρευνες, χρειάζεται προσοχή, καθώς αποτελεί το πιο αμφιλεγόμενο πρόσθετο τροφίμων.

Στεατικό μαγνήσιο (magnesium stearate)
Καταρχάς να τονίσουμε ότι δεν έχει καμία σχέση με το ζωτικής σημασίας μέταλλο που χρειαζόμαστε στον οργανισμό μας. Πρόκειται για έναν παράγοντα υφής και συνοχής, μια λευκή και λεπτή σκόνη που χρησιμοποιείται σε πολλά συμπληρώματα σε μορφή χαπιού ως λιπαντικό και αποτρέπει τα χάπια από το να κολλήσουν μεταξύ τους. Είναι γνωστό και ως άλας μαγνησίου (Ε572) και μπορεί να παρασκευάζεται από μεταλλαγμένο καλαμπόκι και σόγια. Σύμφωνα με μελέτες, το στεατικό μαγνήσιο μπορεί να μειώσει την απορρόφηση θρεπτικών συστατικών από τον οργανισμό μας, να δημιουργήσει πεπτικά προβλήματα και να παρέμβει στο ανοσοποιητικό μας και τη λειτουργία του, αν καταναλώνεται τακτικά και για μεγάλα χρονικά διαστήματα.

Τι συμπεραίνουμε από όλα αυτά; Δυστυχώς, τα συμπληρώματα θα περιέχουν πρόσθετα, ειδικά αν πρόκειται για χάπια, καθώς δεν μπορούν να πάρουν διαφορετικά τη μορφή τους. Οι μακροπρόθεσμες επιδράσεις αυτών των πρόσθετων ουσιών δεν είναι γνωστές κι εφόσον δεν μας παρέχουν οφέλη, δεν υπάρχει λόγος να καταναλώνονται από τα παιδιά. Το κακό είναι ότι είναι δύσκολο να αναγνωρίσει κανείς τα πρόσθετα αυτά στα συμπληρώματα, καθώς όπως και με τα τρόφιμα, οι κατασκευαστές έχουν την επιλογή να τα αναγράψουν με τη χημική τους ονομασία ή με τους αριθμούς Ε, με τους οποίους κωδικοποιούνται. Οι ίδιοι αναφέρουν ότι τα προϊόντα τους δεν θα μπορούσαν να κυκλοφορήσουν χωρίς τα πρόσθετα και ότι χρησιμοποιούν όσο το δυνατόν μικρότερες ποσότητες, με κάποιους να το τηρούν, άλλους όχι και τόσο ευλαβικά, με το κόστος να μην αποτελεί πάντα δείκτη ποιότητας. Το μόνο, λοιπόν, που μπορούμε να κάνουμε ως γονείς είναι να κοιτάμε και να αποκωδικοποιούμε τις ετικέτες, χωρίς να επαναπαυόμαστε αν αναγράφουν «χωρίς συντηρητικά», καθώς ακόμη και τότε μπορεί να περιέχουν χημικά πρόσθετα (συνήθως θα τα βρίσκετε και ως “agents”). Το καλύτερο, όμως, και πιο ασφαλές είναι να δίνουμε στα παιδιά μας ποικιλία βιολογικών φρούτων και λαχανικών, να επιλέγουμε την ολική άλεση και επαρκή ποσότητα ποιοτικής πρωτεΐνης, ώστε να εξασφαλίζουμε ότι παίρνουν όλα αυτά που χρειάζονται με τον πιο φυσικό τρόπο. Και μην ξεχνάτε ότι δεν έχει κανένα νόημα να ανησυχείτε για τις πρόσθετες αυτές ουσίες στα συμπληρώματα, αν επιτρέπετε στα παιδιά σας να καταναλώνουν συνεχώς αναψυκτικά, γλυκά, επεξεργασμένες τροφές και έτοιμα γεύματα, τα οποία είναι επίσης πλούσια σε αυτά.