Διατροφή Paleo και έντερο: τελικά κάνει καλό;

Κάποιοι ίσως την έχετε δοκιμάσει, πολλοί με έχετε ρωτήσει γι΄αυτή, το σίγουρο είναι ότι είναι άλλη μια διατροφή «της μόδας» των τελευταίων χρόνων. Για όσους δεν γνωρίζουν, η Paleo διατροφή λέγεται αλλιώς και «παλαιολιθική δίαιτα» και η αρχή της είναι να τρώμε ότι και οι πρόγονοί μας. Αυτό έχει κάποια θετικά, αφού οι πρόγονοί μας δεν είχαν μπέικον, πατατάκια και άλλες τέτοιες επεξεργασμένες τροφές. Από την άλλη, είχαν μεγάλη κατανάλωση κρέατος και γενικά η διατροφή δίνει έμφαση στην κατανάλωση ζωικής πρωτεΐνης (εκτός γαλακτοκομικών), απέχοντας έτσι από τη φυτοφαγία και την έμφαση σε φρούτα, λαχανικά και φυτικές τροφές και αυξάνοντας τα κορεσμένα λιπαρά στο πιάτο μας, αποκλείοντας επίσης τα όσπρια και τα δημητριακά.

Τα τελευταία χρόνια, λοιπόν, αυτή η διατροφή θεωρούνταν από τους υποστηρικτές της ως η ιδανική διατροφή για εντερική υγεία, χωρίς όμως να υπάρχουν έρευνες που να στηρίζουν αυτόν τον ισχυρισμό. Μια πρόσφατη έρευνα, όμως, έδειξε ότι ακολουθώντας αυστηρά ένα τέτοιο διατροφικό μοντέλο, μπορεί τελικά να κάνει περισσότερο κακό, παρά καλό στο έντερο (1).

Η μελέτη από την Αυστραλία που δημοσιεύτηκε στο European Journal of Nutrition χρησιμοποίησε έναν cross-sectional σχεδιασμό για να συγκρίνει 44 άτομα που ακολουθούσαν διατροφή Paleo μακροπρόθεσμα με 47 άτομα σε ομάδα ελέγχου που ακολουθούσαν μια τυπική διατροφή με βάση τις συστάσεις της Αυστραλίας. Όσοι ακολουθούσαν τη διατροφή Paleo χωρίστηκαν σε δύο ομάδες, την «αυστηρή Paleo» ομάδα και την «ψευδο-Paleo» με βάση το πόσο αυστηρά ακολουθούσαν της αρχές της διατροφής.

Όταν οι ερευνητές ανέλυσαν το μικροβίωμα του εντέρου των συμμετεχόντων βρήκαν ότι οι δύο ομάδες Paleo είχαν παρόμοια αποτελέσματα, αλλά σημαντικά διαφορετικά από την ομάδα ελέγχου. Εντόπισαν, μάλιστα, τρεις διαφορετικούς τύπους βακτηρίων που διαφοροποιούνταν μεταξύ των ομάδων: τα Bifidobacteria, τα Roseburia και τα Hungatella.

Τι συμβαίνει με τα καλά βακτήρια
Τα Bifidobacteria και Roseburia θεωρούνται μέρος ενός υγιούς μικροβιώματος. Βοηθούν στον μεταβολισμό σύνθετων υδατανθράκων όπως φυτικών ινών και ανθεκτικού αμύλου για την παραγωγή λιπαρών οξέων βραχείας αλύσου, τα οποία παίζουν σημαντικό ρόλο στην υγεία του εντέρου και τη συνολική μας υγεία. Διατηρούν την ακεραιότητα του εντερικού φραγμού αποτρέποντας το σύνδρομο του διαρρέοντος εντέρου και καταστέλλουν τα παθογόνα μικρόβια ενώ ταυτόχρονα προωθούν τα αντιφλεγμονώδη, διεγείροντας την απελευθέρωση ορμονών, ρυθμίζοντας το ανοσοποιητικό και ελέγχοντας τον μεταβολισμό, επηρεάζοντας ακόμη και τη διάθεση.

Μελέτες έχουν δείξει ότι τα Bifidobacteria προστατεύουν από το σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου και την παχυσαρκία (2) και στην εν λόγω μελέτη ήταν σημαντικά πιο πολλά στην ομάδα ελέγχου. Απεναντίας, στις ομάδες Paleo ήταν σχεδόν ανύπαρκτα. Όχι και πολύ καλά τα νέα, λοιπόν, για το έντερο κάποιου που ακολουθεί Paleo διατροφή.

Όσον αφορά τα Roseburia, έχει φανεί ότι προστατεύουν από φλεγμονώδεις νόσους του εντέρου, όπως τη νόσο του Crohn και την ελκώδη κολίτιδα. Και εδώ, η ομάδα ελέγχου που δεν ακολουθούσε Paleo διατροφή παρουσίαζε σημαντικά περισσότερα βακτήρια Roseburia στο μικροβίωμα του εντέρου. Ανάμεσα στις δυο ομάδες Paleo, παρατηρήθηκε, ότι η ομάδα που ακολουθούσε την αυστηρή διατροφή παρουσίαζε ακόμη χαμηλότερα επίπεδα Roseburia σε σχέση με την «ψευδο-Paleo» ομάδα, που σημαίνει ότι όσο πιο αυστηρά ακολουθεί κάποιος αυτή τη διατροφή, τόσο χαμηλώνει τα επίπεδα των προστατευτικών αυτών βακτηρίων.

Paleo και κακά βακτήρια
Τα Hungatella είναι ανεπιθύμητα βακτήρια που παράγουν το πρόδρομο μόριο για την ουσία ΤΜΑΟ (τριμεθυλαμίνη-N-οξείδιο), η οποία σύμφωνα με πρόσφατες έρευνες είναι βλαβερή. Όταν κάποια εντερικά βακτήρια, όπως τα Hungatella, μεταβολίζουν καρνιτίνη ή χολίνη –που συναντάμε συνήθως στο κόκκινο κρέας, στον κρόκο του αυγού και σε πλούσια σε λιπαρά γαλακτοκομικά- παράγουν την πρόδρομη ουσία TMA στο έντερο, η οποία μετατρέπεται σε ΤΜΑΟ στο συκώτι κι έπειτα προκαλεί βλάβες στον οργανισμό. Το TMAO έχει συνδεθεί με στεφανιαία νόσο, εγκεφαλικό, νεφροπάθειες, διαβήτη τύπου 2 και Αλτσχάιμερ, μεταξύ άλλων. Η αύξησή του αποτελεί ανεξάρτητο παράγοντα για καρδιαγγειακές παθήσεις και θάνατο από οποιαδήποτε αιτία.

Στην εν λόγω μελέτη, οι ομάδες Paleo παρουσίασαν σημαντικά υψηλότερα επίπεδα Hungatella σε σχέση με την ομάδα ελέγχου.

Ολική άλεση, Hungatella και TMAO
Μπορεί, λοιπόν, η αύξηση των Hungatella να μεταφράζεται σε υψηλότερα επίπεδα TMAO; Δυστυχώς, η απάντηση είναι ναι. Τα επίπεδα TMAO της ομάδας ελέγχου, της ψευδο-Paleo και της αυστηρής Paleo ομάδας ήταν αντίστοιχα 3,9, 5,5 και 9,5, κάτι που δείχνει ξεκάθαρα ότι η διατροφή Paleo δίνει ξανά τα χειρότερα αποτελέσματα.

Το πιο ενδιαφέρον απ’ όλα όμως είναι το εξής: αφού οι τρεις ομάδες κατανάλωναν παρόμοιες ποσότητες κρέατος, γιατί τα επίπεδα TMAO της ομάδας ελέγχου ήταν δραματικά χαμηλότερα σε σχέση με την ομάδα Paleo και ψευδο-Paleo;

Περαιτέρω ανάλυση έδειξε ότι τόσο η συγκέντρωση TMAO στο αίμα και η αφθονία Hungatella συνδέονταν αντίστροφα με την κατανάλωση ολικής άλεσης. Η ολική άλεση, δηλαδή, που κατανάλωνε η ομάδα ελέγχου κατέστειλε τα Hungatella και ενεπλάκη με την παραγωγή TMA. Αυτό μπορεί, επίσης, να εξηγήσει γιατί η ομάδα ψευδο-Paleo, η οποία κατανάλωνε περισσότερες φυτικές ίνες από την αυστηρά Paleo ομάδα, είχε χαμηλότερα επίπεδα TMAO. Η κατανάλωση ολικής άλεσης, επίσης, σχετίστηκε σημαντικά και άμεσα με υψηλότερα επίπεδα ωφέλιμων βακτηρίων Roseburia και Bifidobacteria.

Τελικά είναι ωφέλιμη ή όχι η Paleo για το έντερο;
Η διατροφή αυτή έχει μεν κάποια θετικά στοιχεία, τα οποία εντοπίζονται κυρίως στην αποφυγή επεξεργασμένων τροφών και γαλακτοκομικών, αλλά η αποφυγή ολικής άλεσης και οσπρίων βασιζόταν στη θεωρία κι όχι στην επιστήμη. Πλέον έχουμε έρευνες για τη διατροφή Paleo που δείχνουν ότι η αυστηρή προσκόλληση σε αυτή μπορεί να έχει σοβαρές συνέπειες για το έντερο, γι’ αυτό είναι ώρα να… επιβραβεύσουμε το μικροβίωμά του με φρούτα, λαχανικά, ολική άλεση, όσπρια, σπόρους και ξηρούς καρπούς, σε όσο το δυνατόν μεγαλύτερη ποικιλία.

Πηγές

1. https://link.springer.com/article/10.1007/s00394-019-02036-y
2. https://onlinelibrary.wiley.com/doi/full/10.1111/apt.13248