Long Covid και διατροφή

Η πανδημία του νέου κορονοϊού είδαμε φέτος ότι απογειώθηκε από τον Δεκέμβριο κι έπειτα με χιλιάδες κρούσματα και δεκάδες θανάτους καθημερινά. Ακόμη κι αν έχετε καταφέρει να μην κολλήσετε αυτό το διάστημα, θα έχετε διαπιστώσει ότι το έχουν κολλήσει οι περισσότεροι στον κύκλο σας και μάλιστα ορισμένοι περισσότερο από μία φορά, άλλοι πιο ήπια, κάποιοι πιο βαριά και ορισμένοι με μακροπρόθεσμα συμπτώματα που επιμένουν ή παρουσιάζονται εβδομάδες μετά τη διάγνωση, με δύσπνοια και κόπωση ακόμη και 9 μήνες αργότερα. Έρευνες έχουν δείξει ότι περίπου το 38% των συμπτωματικών ατόμων βίωσε τουλάχιστον ένα σύμπτωμα μετά την ασθένεια με Covid-19, ενώ το 14,8% παρουσίασε 3 ή παραπάνω συμπτώματα που διήρκησαν 12 ή παραπάνω εβδομάδες.

Τα κύρια συμπτώματα Long-Covid, λοιπόν, περιλαμβάνουν πόνο, δύσπνοια, αυξημένη χοληστερόλη, αίσθημα κόπωσης, υπέρταση, brain fog, διάρροια, απώλεια όρεξης, αλλαγές στη γεύση και την οσμή, σφίξιμο στο στήθος, αϋπνία, ζαλάδα, πόνο στις αρθρώσεις, εμβοές, πόνους στα αυτιά, μούδιασμα, κατάθλιψη, άγχος, πονοκεφάλους, βήχα, εξανθήματα.

Μέχρι στιγμής οι έρευνες για τον Long-Covid είναι περιορισμένες, ωστόσο η θεραπευτική προσέγγιση βασίζεται πολλές φορές εμπειρικά και σε διατροφικά πρωτόκολλα που αφορούν άλλες ασθένειες με παρόμοια συμπτώματα.

Το γιατί κάποιοι ασθενείς παρουσιάζουν Long Covid κι άλλοι όχι παραμένει μυστήριο, καθώς αποδείχτηκε στη συνέχεια ότι δεν υπάρχει συσχετισμός μεταξύ της σοβαρότητας των συμπτωμάτων κατά την ασθένεια και την παρουσία Long Covid στη συνέχεια. Αυτό που έχει φανεί, ωστόσο, είναι ότι είναι πιο συχνό στις γυναίκες σε σχέση με τους άντρες, ενώ παρουσιάζεται ακόμη και σε αυτούς που είχαν ήπια συμπτώματα. Η παχυσαρκία, το κάπνισμα και το άτμισμα φαίνεται να αυξάνουν την πιθανότητα επίμονων συμπτωμάτων, ενώ μια από τις θεωρίες που έχουν συζητηθεί περισσότερο είναι ότι ο Covid μπορεί να οδηγεί στην ανάπτυξη του συνδρόμου ενεργοποίησης μαστοκυττάρων, κατά το οποίο τα μαστοκύτταρα απελευθερώνουν ισταμίνη ως απόκριση στη λοίμωξη από τον ιό, το οποίο δημιουργεί φλεγμονή, πυροδοτώντας μια σειρά από συμπτώματα. Άλλη θεωρία είναι ότι μέρη του ιού, όπως τα μόρια πρωτεΐνης, μπορεί να επιμένουν για μήνες και να προκαλούν αυτά τα συμπτώματα, ακόμη κι αν δεν είναι μεταδοτικά.

Post-Covid διατροφή
Σε αυτή τη φάση, είναι πολύ σημαντικό να ακολουθήσουμε μια ισορροπημένη διατροφή και να προλάβουμε ή να θεραπεύσουμε ελλείψεις, υποθρεψίες, κακή διατροφή κ.ο.κ. Αυτό θα μας βοηθήσει να μειώσουμε την πιθανότητα επιπλοκών και να βελτιώσουμε τα αποτελέσματα που έρχονται με τη λοίμωξη από Covid-19. Επειδή, μάλιστα, πολλοί ασθενείς αναφέρουν αδυναμία και κόπωση μετά τη λοίμωξη με Covid-19, καθώς παρατηρείται απώλεια μυϊκής μάζας και συσσώρευση λίπους σε ορισμένες περιπτώσεις, συστήνεται αύξηση της πρόσληψη πρωτεΐνης στα 1,2γρ. ανά κιλό βάρους την μέρα, χωρίς αυτό να πρέπει να ταυτιστεί με κατανάλωση κρέατος και γαλακτοκομικών.

Η απώλεια γεύσης είναι μια παρενέργεια του Long Covid που έχουν ζήσει πολλοί ασθενείς και η αντιμετώπισή της, εκτός από υπομονή, θέλει και ζεστά φαγητά που ενισχύουν τη γεύση, όπως και προσθήκη τροφών όπως σκόρδο και κρεμμύδι που βελτιώνουν την όσφρηση. Δοκιμάστε να μασήσετε βότανα όπως βασιλικό, δυόσμο, μέντα κ.ο.κ. για να καθαρίσετε τον ουρανίσκο σας και να μειώσετε τις επεξεργασμένες τροφές, καθώς είναι πλούσιες σε αλάτι, ζάχαρη και λιπαρά. Αν υπάρχει δυσκολία στη μάσηση και την αναπνοή, μπορείτε να προτιμήσετε και κάποια ροφήματα για να αυξήσετε την πρόσληψη ενέργειας, ενώ χρειάζεται και καλή ενυδάτωση.

Πολλές φορές συστήνεται, επίσης, και η διατροφή με χαμηλές ισταμίνες, λόγω του ότι τα αυξημένα επίπεδά τους μπορεί να αποτελούν αιτία Long-Covid, ώστε να ελαχιστοποιηθούν οι φλεγμονώδεις επιδράσεις και να μειωθούν τα συμπτώματα, αν και υπάρχουν λιγοστές αποδείξεις επ’ αυτού. Η αποφυγή των τροφών σε κονσέρβα, των επεξεργασμένων κρεατικών, των ψαριών και γαλακτοκομικών υπό ζύμωση, του κρασιού και της μπίρας, των φιστικιών και ορισμένων φρούτων και λαχανικών, ενδεχομένως να βοηθούν –ο λόγος είναι ότι εμπλέκονται τα μαστοκύτταρα και σε κάποιες περιπτώσεις μπορεί να είναι βοηθητική η διατροφή χαμηλή σε ισταμίνη, πάντα, όμως, με παρακολούθηση από διαιτολόγο.

Κάποιες μελέτες έχουν δείξει, επίσης, ότι η διαλειμματική νηστεία μπορεί να είναι ωφέλιμη για κάποιους ασθενείς Covid, προωθώντας μεταβολικά οφέλη όπως απώλεια βάρους, μείωση λίπους, βελτίωση ομοιόστασης της γλυκόζης στο αίμα, παράγοντες που μπορεί να βοηθούν στην ανάκαμψη. Αναφέρεται ότι αν γίνεται σωστά και με καθοδήγηση ειδικού, η διαλειμματική νηστεία σε περιπτώσεις Long Covid μπορεί να βοηθήσει στην αυτοφαγία, δηλαδή τον καθαρισμό και την αναζωογόνηση των κυττάρων, υποστηρίζοντας τελικά το ανοσοποιητικό. Μπορεί, ωστόσο, αυτό να μην είναι κατάλληλη επιλογή για όλους, ειδικά για όσους δεν τρέφονται σωστά ή είναι λιποβαρείς, γι’ αυτό συμβουλευτείτε ειδικό.

Τι συμβαίνει με τα συμπληρώματα;
Ξέρουμε ότι ο ψευδάργυρος, η βιταμίνη C και η βιταμίνη D αποτέλεσαν το τρίπτυχο της υποστήριξης του ανοσοποιητικού τα χρόνια της πανδημίας, με πολλά σκευάσματα να συνδυάζουν και τα τρία. Όσον αφορά τον long Covid, δεν υπάρχει κάποιο ευρέως αποδεκτό πρωτόκολλο, ωστόσο συστήνεται η βιταμίνη D (περίπου 4000 IU την ημέρα) και καλής ποιότητας ωμέγα-3. Το μαγνήσιο μπορεί να βοηθήσει σε μυϊκούς πόνους και οι διαλυτές φυτικές ίνες με τη δυσκοιλιότητα. Ξέρουμε ότι οι βιταμίνες και τα μέταλλα παίζουν σημαντικό ρόλο στο ανοσοποιητικό και έχουν βοηθήσει ασθενείς και σε άλλες παθήσεις. Χρειάζεται, ωστόσο, να εξετάζουμε στενά τις ενδείξεις προτού κάνουμε συστάσεις, ειδικά όσον αφορά τον κορονοϊό. Ένα ακόμη πεδίο ενδιαφέροντος για τους ερευνητές είναι και τα προβιοτικά όσον αφορά τα συμπτώματα Long Covid. Ένα εντερικό μικροβίωμα που ήδη έχει ανισορροπία λόγω διατροφής, μικροβίων και φαρμάκων, μπορεί να συνδέεται με συμπτώματα long Covid. Υπάρχουν επίσης άλλα πιθανά οφέλη όσον αφορά την κατανάλωσή τους και η ανακούφιση των συμπτωμάτων ίσως είναι ένα από αυτά.

Να σημειώσουμε ότι σε ασθενείς με covid και άλλα υποκείμενα νοσήματα, όπως διαβήτη, παχυσαρκία, υπέρταση, ο κίνδυνος για Long Covid είναι ακόμη μεγαλύτερος. Οι διατροφικές οδηγίες, ωστόσο, δεν διαφέρουν ιδιαίτερα. Μια αντιφλεγμονώδης διατροφή, πλούσια σε φυτικές τροφές, θα βοηθήσει στη σταθεροποίηση του σακχάρου του αίματος και τη βελτίωση της αρτηριακής πίεσης και οτιδήποτε βοηθά μεταβολικές παθήσεις, μπορεί να βοηθήσει και τη λειτουργία του ανοσοποιητικού.

Διαταραχή βάρους με Long Covid
Μπορεί να παρατηρηθούν επιδράσεις στο βάρος σε ανθρώπους με long Covid, κάτι που μπορεί να οφείλεται σε διάφορους παράγοντες, παρά το ότι μπορεί να ακολουθούν την ίδια θεραπευτική διατροφή. Σε περιπτώσεις απώλειας γεύσης και όσφρησης, για παράδειγμα, που παραμένουν, μπορεί να ακολουθήσει μείωση όρεξης και απώλεια βάρους, ενώ μεγαλύτερη φλεγμονή και μεγάλη διάρκεια ασθένειας σχετίζονται επίσης με απώλεια βάρους. Από την άλλη, αν η όρεξη παραμένει, αλλά η χρόνια κόπωση αποτρέπει την επιστροφή σε συνηθισμένες δραστηριότητες, μπορεί να προκύψει αύξηση βάρους. Ο μεγαλύτερος ένοχος είναι, για ακόμη και φορά, η επιθυμία για comfort φαγητά που συνήθως έχουν υψηλή περιεκτικότητα σε λιπαρά, ζάχαρη και θερμίδες.

Τι κάνουμε λοιπόν;
Είναι σημαντικό να καταλάβουμε ότι η ασθένεια αυτή είναι σχετικά καινούργια και όχι απολύτως κατανοητή μέχρι στιγμής. Ο αριθμός και η σοβαρότητα των συμπτωμάτων μπορεί να ποικίλλει για πολλούς ασθενείς και το πιο σημαντικό που μπορούμε να κάνουμε ως επαγγελματίες υγείας είναι να ακούσουμε τους ασθενείς μας. Συστάσεις με βάση την εμπειρία με ασθενείς με παρόμοια συμπτώματα από άλλες παθήσεις μπορεί να βοηθήσουν μέχρι να έχουμε περισσότερες διαθέσιμες έρευνες. Μικρά βήματα κάθε μέρα με μικρούς στόχους που μπορούνε να επιτευχθούν βοηθούν, σε συνδυασμό με κίνηση, διατάσεις και αντιφλεγμονώδη γεύματα και σνακ. Μια διατροφή πλούσια σε φρέσκες, μη επεξεργασμένες τροφές, με φυτικές ίνες και φυσικά προβιοτικά, ίσως είναι ο καλύτερος σύμμαχός σας.

Πηγές

https://www.todaysdietitian.com/newarchives/ND21p40.shtml

1. FAIR Health. A detailed study of patients with long-haul COVID: an analysis of private healthcare claims. https://s3.amazonaws.com/media2.fairhealth.org/whitepaper/asset/A%20Detailed%20Study%20of%20Patients%20with%20Long-Haul%20COVID–An%20Analysis%20of%20Private%20Healthcare%20Claims–A%20FAIR%20Health%20White%20Paper.pdf. Published June 15, 2021.
2. Whitaker M, Elliott J, Chadeau-Hyam M, et al. Persistent symptoms following SARS-CoV-2 infection in a random community sample of 508,707 people. medRxiv website. https://www.medrxiv.org/content/10.1101/2021.06.28.21259452v1. Published July 3, 2021.
3. Subbaraman N. US health agency will invest $1 billion to investigate ‘long COVID.’ Nature. 2021;591(7850):356.
4. National Institute for Health and Care Excellence. COVID-19 rapid guideline: managing the long-term effects of COVID-19. https://www.nice.org.uk/guidance/ng188/resources/covid19-rapid-guideline-managing-the-longterm-effects-of-covid19-pdf-66142028400325. Published December 18, 2020.
5. Nalbandian A, Sehgal K, Gupta A, et al. Post-acute COVID-19 syndrome. Nat Med. 2021;27:601-615.
6. Kritas SK, Ronconi G, Caraffa A, Gallenga CE, Ross R, Conti P. Mast cells contribute to coronavirus-induced inflammation: new anti-inflammatory strategy. J Biol Regul Homeost Agents. 2020;34(1):9-14.
7. Marshall M. The four most urgent questions about long COVID. Nature. 2021;594(7862):168-170.
8. Rao P, Rodriguez RL, Shoemaker SP. Addressing the sugar, salt, and fat issue the science of food way. NPJ Sci Food. 2018;2:12.
9. Ealey KN, Phillips J, Sung HK. COVID-19 and obesity: fighting two pandemics with intermittent fasting. Trends Endocrinol Metab. 2021;32(9):706-720.
10. Mccalmon S, Galappaththy SL, Bulchandani S, Cabandugama PK. Fasting off “the COVID-19.” Mo Med. 2021;118(2):164-167.
11. Lee JH, Verma N, Thakkar N, Yeung C, Sung HK. Intermittent fasting: physiological implications on outcomes in mice and men. Physiology (Bethesda). 2020;35(3):185-195.
12. AHP Leader. Long COVID dietitians. YouTube website. https://www.youtube.com/watch?v=SsQQwYmmv3o. Published April 12, 2021. Accessed September 9, 2021.