Μύθοι και αλήθειες για τις λεκτίνες

Οι νέοι-πρωταγωνιστές-«εχθροί» της διατροφής φιγουράρουν πλέον συχνά σε άρθρα διατροφής και όλο και περισσότερος κόσμος με ρωτάει ανήσυχος. Έχουμε μιλήσει ξανά στο παρελθόν για τις λεκτίνες, λόγω του ότι, όμως, οι ανησυχίες ολοένα και πληθαίνουν και ο ντόρος μεγαλώνει για το κατά πόσο επηρεάζουν την υγεία, δημιουργούν φλεγμονές ή επηρεάζουν το ανοσοποιητικό, ας δούμε τα βασικά που πρέπει να ξέρετε και ας ξεδιαλύνουμε μύθους και αλήθειες.

Καταρχάς, οι λεκτίνες είναι πρωτεΐνες που συναντάμε στο σιτάρι ολικής άλεσης και γενικά σε δημητριακά, ξηρούς καρπούς, όσπρια, πατάτες, σπόρους, ντομάτες, μελιτζάνες, αυγά, γαλακτοκομικά και παρ’ όλο που κυκλοφορούν βιβλία και άρθρα με βαρύγδουπους τίτλους που αναφέρονται στις λεκτίνες ως ο νέος κίνδυνος, δεν πρόκειται για μια πρόσφατη κατάσταση. Εδώ και δύο δεκαετίες, οι υποστηρικτές της διατροφής με βάση την ομάδα αίματος έχουν συνδέσει τις λεκτίνες με διάφορα προβλήματα, ανάλογα με την ομάδα αίματος, ενώ τώρα το θέμα έχει πάρει μεγαλύτερες διαστάσεις.

Ας δούμε ποιοι είναι οι επικρατέστεροι ισχυρισμοί και τι ισχύει τελικά.

Οι λεκτίνες είναι τοξικές ουσίες που βρίσκουμε στις φυτικές τροφές.
Τι ισχύει: Σε κάποιες σπάνιες περιπτώσεις μπορεί να θεωρηθούν τοξικές, αλλά όχι όταν καταναλώνονται με τον τρόπο που προορίζονται. Οι λεκτίνες πραγματοποιούν μια σειρά βιοχημικών λειτουργιών και βρίσκονται σε υψηλή περιεκτικότητα κυρίως στα όσπρια και το σιτάρι, αποτελώντας ουσιαστικά ένα σύστημα προστασίας των φυτών ενάντια σε μικρόβια, έντομα και επιθέσεις ζώων. Όπως και άλλα φυσικά μικροβιοκτόνα, έτσι κι αυτές καταλήγουν στο πιάτο μας, μαζί με χιλιάδες άλλες ουσίες που βρίσκουμε στις φυτικές τροφές και μπορεί να έχουν θετικές ή αρνητικές επιδράσεις στον οργανισμό μας. Κάποιες λεκτίνες που συναντάμε σε συγκεκριμένα ωμά όσπρια, όπως τα κόκκινα φασόλια, μπορεί να είναι επικίνδυνες ακόμη και για τους ανθρώπους. Όταν, όμως, τα όσπρια μαγειρεύονται, ζυμώνονται, υπόκεινται σε επεξεργασία ή βγάζουν φύτρο το οποίο καταναλώνουμε, οι λεκτίνες δεσμεύονται από υδατάνθρακες και η τοξική τους δράση απενεργοποιείται. Απεναντίας, τα ωμά ή μισομαγειρεμένα όσπρια επιτρέπουν στις λεκτίνες να παραμείνουν ελεύθερες και να προσκολλώνται σε κύτταρα στα εντερικά τοιχώματα, δημιουργώντας συμπτώματα παρόμοια με αυτά της τροφικής δηλητηρίασης, όπως εμετό, διάρροια, κοιλιακό πόνο, που μπορεί να οδηγήσουν και στο νοσοκομείο. Στην πραγματικότητα, όμως, κανείς μας δεν καταναλώνει ωμά ή μισομαγειρεμένα όσπρια.

Οι λεκτίνες προκαλούν φλεγμονή και φλεγμονώδεις παθήσεις.
Τι ισχύει: Ορισμένες λεκτίνες μπορεί να προωθούν τη φλεγμονή σε εργαστηριακή έρευνα σε ζώα, αλλά η έρευνα σε ανθρώπους δείχνει ότι τα όσπρια και η ολική άλεση, στο πλαίσιο μιας διατροφής που είναι κατά βάση φυτοφαγική, μειώνουν τους δείκτες φλεγμονής και σχετίζονται με μειωμένο κίνδυνο παθήσεων όπου η φλεγμονή παίζει σημαντικό ρόλο, όπως στεφανιαία νόσο και ρευματοειδή αρθρίτιδα.

Οι λεκτίνες μας προσθέτουν βάρος.
Τι ισχύει: Πολλαπλές μελέτες έχουν δείξει ότι η διατροφή που είναι πλούσια σε φυτικές τροφές, συμπεριλαμβανομένων των οσπρίων και της ολικής άλεσης, όχι μόνο δεν σχετίζεται με πρόσληψη βάρους, αλλά προωθούν το υγιές βάρος και τη μειωμένη συσσώρευση λίπους στον οργανισμό. Οι φυτικές τους ίνες βοηθούν στο αίσθημα κορεσμού και υπάρχουν πάντα σε ένα ισορροπημένο διατροφικό πλάνο.

Οι λεκτίνες προκαλούν καρκίνο.
Τι ισχύει: Οι τροφές πλούσιες σε λεκτίνες μπορούν να μειώσουν τον κίνδυνο ορισμένων καρκίνων, σύμφωνα με εργαστηριακές έρευνες και έρευνες παρατήρησης. Σύμφωνα με δημοσίευση στο Journal of Cereal Science το 2014, οι λεκτίνες παρουσιάζουν πλήθος αντικαρκινικών επιδράσεων, όπως απόπτωση, δηλαδή κυτταρικό θάνατο. Στα καρκινικά κύτταρα, οι λεκτίνες φαίνεται να ενώνονται με τους υδατάνθρακες στις κυτταρικές μεμβράνες, μεταβάλλοντας το σήμα των κυττάρων και παρουσιάζοντας αντικαρκινική δράση. Γι’ αυτό άλλωστε και μελετούνται από τους ερευνητές ως μέρος της θεραπείας για αντικαρκινικές, αντιμικροβιακές και άλλες θεραπείες, συμπεριλαμβανομένης και της αγωγής για τον HIV.

Με λίγα λόγια, αν σε κάτι συμφωνεί η επιστημονική κοινότητα είναι ότι η κατά βάση φυτοφαγική διατροφή κάνει καλό στην υγεία, με τα όσπρια, την ολική άλεση και άλλες φυτικές τροφές να παίζουν σημαντικό ρόλο. Με τους περισσότερους ανθρώπους να μην καταναλώνουν καν τις ποσότητες που απαιτούνται και να επιλέγουν κόκκινο κρέας, επεξεργασμένες τροφές, γλυκά κ.ο.κ. καταλαβαίνουμε ότι ο κίνδυνος βρίσκεται σε αυτές τις τροφές κι όχι στις λεκτίνες των οσπρίων. Παρ’ όλ’ αυτά, όπως αναφέραμε και νωρίτερα, δεν πρέπει να καταναλώνουμε ωμά ή μισομαγειρεμένα όσπρια, αν θέλουμε να αποφύγουμε γαστρεντερικές διαταραχές. Φροντίστε πάντα τα όσπριά σας να είναι μαγειρεμένα επαρκώς, ώστε να απενεργοποιούνται οι λεκτίνες.