Τι χρειάζεται να γνωρίζουμε για καλύτερη πρόληψη σε μεγαλύτερες ηλικίες;

Ο Δρ Μιχαήλ Κακλαμάνος MD, MRCP (London), Ph.D, Consultant στη Γηριατρική & Παθολογία και Διευθυντής του Κλινικού Τομέα Γηριατρικής East Kent NHS Foundation Trust στο Ηνωμένο Βασίλειο, μοιράζεται όλες τις διαθέσιμες πληροφορίες και συμβουλές για μια καλή ποιότητα ζωής σε βάθος χρόνου.

Η μακροζωϊα και ευημερία αποτελούν, αναμφισβήτητα, κατορθώματα πολλών γενεών, που για τουλάχιστο δύο αιώνες προσπαθούν διακαώς να επιτύχουν τη βελτίωση των συνθηκών διαβίωσης και ποιότητας ζωής. Στην κατεύθυνση αυτή έχουν συμβάλλει διάφοροι παράγοντες, όπως η βελτίωση των συνθηκών υγιεινής, οι καλύτερες συνθήκες παρασκευής τροφίμων και παστερίωσης, η βελτίωση της καθαρότητας του πόσιμου νερού και η ανακάλυψη διαφόρων φαρμάκων και εμβολίων.

Ο προηγούμενος αιώνας σηματοδότησε μία πρωτοφανή εκτόξευση του προσδόκιμου επιβίωσης παγκοσμίως. Γυναίκες και άνδρες, πλέον, ζουν περισσότερο συγκριτικά με γενεές προηγούμενων δεκαετιών. Στην Ελλάδα, το 2050 τα άτομα άνω των 60 ετών θα ανέρχονται σε επίπεδα άνω του 40% του συνολικού πληθυσμού σύμφωνα με το Global Age Watch Index. Στα εξήντα του χρόνια, κάποιος(α) στην Ελλάδα, μπορεί να περιμένει να ζήσει για τουλάχιστον εικοσιτέσσερα χρόνια ακόμη, όμως, μόνο τα δεκαεπτά θα είναι με καλή φυσική υγεία. Αυτό σημαίνει ότι είναι επιτακτική η ανάγκη για άμεση αναδιάρθρωση των συστημάτων παροχής υγείας, ώστε να αναταπεξέλθουν στις αυξανόμενες ανάγκες ενός διαρκώς γηρασκόμενου πληθυσμού.

Προηγείται, όμως, η αλλαγή σε ατομικό επίπεδο. Έχει μεγαλύτερη σημασία, δηλαδή, η προσωπική αντίληψη των αναγκών ενός ατόμου και η διαρκής προσπάθεια για τη βελτίωση των συνθηκών και της ποιότητας ζωής. Με αυτό τον τρόπο, αν εξαιρέσουμε τη γονιδιακή ταυτότητα του καθενός(-μίας), μπορούμε ίσως να αναστρέψουμε τα κακώς κείμενα και να επιβραδύνουμε ή αποφύγουμε προβλήματα υγείας στα μεγαλύτερά μας χρόνια, που απορρέουν από ένα επιβλαβές lifestyle. Η πανδημία του κορονοϊού κάνει την ανάγκη για αλλαγή πιο επιτακτική από ποτέ.

Ποια είναι τα σημεία εκείνα, όμως, που πρέπει να επιμείνουμε ώστε να διαπιστώσουμε, σε προσωπικό επίπεδο, αυτή την αλλαγή; Πώς επιτυγχάνεται το «ευ ζην» στο παρόν, με απώτερο σκοπό, τη δημιουργία των συνθηκών που θα υπάρξουν συνοδοιπόροι στη ζωή μας μέχρι τη μεγαλύτερη ηλικία; Η βελτίωση της φυσικής μας κατάστασης και ψυχικής ευεξίας, η διατήρηση του επίπεδου αυτοεξυπηρέτησής, η ανάπτυξη ενός προσωπικού περιβάλλοντος στήριξης, η εξατομικευμένη αντιμετώπιση των προβλημάτων υγείας και η ενασχόληση με δραστηριότητες που προάγουν τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του ατόμου, είναι μερικές από αυτές τις παραμέτρους που είναι θεμιτό να εστιάσουμε.

Η φυσική υγεία ορίζεται από τις συνιστώσες της σωματικής, ψυχικής και κοινωνικής υγείας. Οι συνιστώσες αυτές βρίσκονται σε μία συνεχή αλληλεπίδραση και δυναμική ισορροπία. Η μεταβολή μίας εξ αυτών μπορεί να επιφερεί σημαντικές αλλαγές, θετικές ή αρνητικές, στη ποιότητα ζωής μας. Τα οφέλη της Μεσογιακής-κατά βάση Φυτοφαγικής-Διατροφής (ΜΦΔ) με έμφαση στα όσπρια, φρούτα, λαχανικά και σπόρους, είναι πλέον αδιαμφισβήτητα και έχουν αποδειχθεί σε πολλές μελέτες παγκοσμίως. Ο Μεσογειακός τρόπος διατροφής, ακόμα και οι παραλλαγές αυτού (με ή χωρίς γαλακτοκομικά και/ή ψάρια), φαίνεται ότι έχει ευεργετικές συνέπειες κυρίως στην αντιμέτωπιση της παχυσαρκίας, του διαβήτη, της υπέρτασης και τη μείωσης του ουρικού οξέος. Οι παράγοντες αυτοί σχετίζονται άμεσα με τη καρδιαγγειακή νόσο (εφράγματα, εγκεφαλικά, περιφερική αρτηριοπάθεια). Η έγκαιρη πρόληψη αυτών των παραγόντων κινδύνου μέσω μίας ισορροπημένης ΜΦΔ μπορεί να δημιουργήσει πολλαπλά ωφέλη και να παρατείνει το προσδόκιμο επιβίωσης. Εξίσου σημαντικές, όμως, είναι οι ευεργετικές συνέπειες της ΜΦΔ στην τόνωση του ανοσοποιητικού και την αντιμετώπιση χρόνιων φλεγμονοδών και αυτοάνοσων νοσημάτων, όπως η ρευματοειδής αρθρίτιδα και η φλεγμονώδης νόσος του εντέρου. Η απουσία ισχυρών αντιγονικών διαιτιτικών ερεθισμάτων, όπως το κόκκινο κρέας ή των κορεσμένων λιπαρών οξέων, από το πυρήνα της ΜΦΔ, βοηθάει στη μείωση των επιπέδων φλεγμονής του σώματος. Αυτό είναι ιδιαίτερα σημαντικό αφού η φλεγμονή που συσσωρεύεται στο σώμα μας με τα χρόνια, παίζει σημαντικό ρόλο τόσο στη γήρανση όσο και στην ανάπτυξη παθήσεων, όπως ο διαβήτης, η καρδιαγγειακή νόσος, η ρευματοειδής αρθρίτιδα, αλλά και την εμφάνιση διαφόρων μορφών καρκίνου. Ταυτόχρονα, η ενίσχυση της άμυνας του οργανισμού μας, μπορεί να παίξει έναν ιδιαίτερο ρόλο στην αντιμετώπιση της νόσου από το κορονοϊό. Έτσι, κάποιος(α) που θα νοσήσει, μπορεί να περάσει τη λοίμωξη με πιο ήπια συμπτώματα.

Ο Μεσογειακός τρόπος ζωής σε συνδυασμό με τη ΜΦΔ έχουν εξίσου θετική επίδραση στη ψυχική υγεία και ευεξία. Έχει αποδειχθεί σε μελέτες, ότι άτομα που διατηρούν τη ΜΦΔ, έχουν λιγότερες πιθανότητες να εμφανίσουν άνοια, κατάθλιψη και αγχώδεις διαταραχές σε μεγαλύτερη ηλικία, συγκριτικά με άτομα που ακολουθούν μία κατά βάση κρεατοφαγική δίαιτα. Η διαταραχή του εντερικού μικροβιώματος εξαιτίας λιγότερο φυτοφαγικών διατροφικών συνηθειών, μπορεί να αυξήσει τις πιθανότητες εμφάνισης της νόσου Alzheimer, ενώ η υιοθέτηση πιο υγιεινών, φυτοφαγικών συνηθειών μπορεί να καθυστερήσει την εξέλιξη της νόσου ή να βοηθήσει στη διατήρηση σημαντικών νοητικών λειτουργιών μέχρι μία προχωρημένη ηλικία. Στα παραπάνω μπορεί να προστεθεί η παρουσία του κοινωνικού ιστού στήριξης είτε με τη μορφή της οικογένειας και/ή ενός φιλικού κύκλου συναναστροφής ή τη βοήθεια της κοινωνικής πρόνοιας. Άτομα που διαβιούν μόνα ή έχουν ένα μικρό κύκλο κοινωνικής στήριξης ή δε λαμβάνουν κάποιας μορφής κοινωνικής πρόνοιας, παρουσιάζουν μεγαλύτερο κίνδυνο ευπάθειας, άνοιας, κατάθλιψης και κοινωνικής απομόνωσης.

Η σωματική άσκηση αποτελεί μέρος μίας ολοκληρωμένης προσέγγισης του Μεσογειακού τρόπου ζωής. Η άσκηση βελτιώνει τη μυϊκή αντοχή, την ισορροπία του σώματος, τη καρδιοαναπνευστική λειτουργία και το μεταβολισμό. Βοηθάει στην απώλεια βάρους. Προάγει τη καλή λειτουργία των οστών και προλαμβάνει την οστεοπόρωση. Βελτιώνει τη λειτουργία των αγγείων και μειώνει το καρδιαγγειακό κίνδυνο. Παράλληλα, δημιουργεί ευεξία και αίσθημα ικανοποίησης, μέσω της έκλυσης ορμονών και νευροδιαβιβαστικών ουσιών, όπως της σεροτονίνης και ντοπαμίνης.

Σημαντική όμως είναι και η αποφυγή παραγόντων που αντιτίθενται στις ευεργετικές δράσεις της ΜΦΔ και του Μεσογειακού τρόπου διαβίωσης, όπως η καθιστική ζωή, το κάπνισμα, η υπέρμετρη κατανάλωση αλκοόλ (σε αντίθεση με τη χαμηλή κατανάλωση που έχει θετικές επιπτώσεις), το άγχος και η έλλειψη προσωπικών ενδιαφέροντων που προάγουν τη διαφορετικότητα και την ανάδειξη προσωπικών δεξιοτήτων.

Η συσσώρευση των αρνητικών συνεπειών του lifestyle στο σώμα και την ψυχική ισσοροπία μπορεί να προκαλέσει την εμφάνιση προβλημάτων υγείας και ευπάθειας σε μικρότερη ηλικία συγκριτικά με άτομα της ίδιας ηλικίας που ακολούθούν ένα καλύτερο τρόπο διαβίωσης. Η έγκαιρη πρόληψη και βελτίωση των παραγόντων κινδύνου, κυρίως μέσω της ΜΦΔ και του Μεσογειακού τρόπου ζωής, μπορεί να προάγει καλύτερες συνθήκες φυσικής υγείας, ιδιαίτερα καθώς μεγαλώνουμε.