Ηλεκτρομαγνητική ακτινοβολία και νευροεκφυλιστικές παθήσεις: μπορεί να συνδέονται;

Τα ηλεκτρομαγνητικά κύματα δεν είναι κάτι καινούργιο στη ζωή μας. Η εξέλιξη του είδους μας μας επιτρέπει την προσαρμογή της ζωής μας σε ένα περιβάλλον με ηλεκτρομαγνητικά κύματα χαμηλής συχνότητας και έντασης από φυσικές πηγές, όπως από τον ήλιο ή τις καταιγίδες. Επίσης, έχουμε συνηθίσει το αδύναμο μαγνητικό πεδίο της γης, το οποίο είναι ουσιαστικά στάσιμο. Η ανθρώπινη δραστηριότητα, όμως, έχει μεταβάλλει αυτή τη φυσική ισορροπία με πιο δυνατά ηλεκτρομαγνητικά πεδία και πολύ διαφορετικό φάσμα διανομής των συχνοτήτων.

Με τα επίπεδα ηλεκτρομαγνητικής ακτινοβολίας σε εσωτερικούς και εξωτερικούς χώρους να έχουν αυξηθεί κατά πολύ τα τελευταία χρόνια, τις κεραίες κινητής τηλεφωνίας να υπάρχουν σε κάθε γειτονιά, τα  υπερφορτωμένα καλώδια της ΔΕΗ να καταγράφουν υψηλά μαγνητικά πεδία και τη συνεχή χρήση ασυρμάτων τηλεφώνων, κινητών, laptop, Wi-Fi που είναι πλέον μέρος της καθημερινότητάς μας, καταλαβαίνουμε ότι η έκθεσή μας στην ηλεκτρομαγνητική ακτινοβολία είναι πλέον μεγάλη. Αν αναλογιστούμε ότι ακτινοβολία εκπέμπουν συσκευές από την ηλεκτρική κουζίνα μέχρι το πιστολάκι μαλλιών, μπορούμε εύκολα να καταλάβουμε ότι οι κεραίες κινητής τηλεφωνίας, ασυρμάτου τηλεφώνου και ίντερνετ, μπορούν να οδηγήσουν σε υπέρβαση των ορίων των 100 μW/m2 (μικροβάτ ανά τετραγωνικό μέτρο), που θεωρείται προτεινόμενο όριο έκθεσης για τις ακτινοβολίες υψηλών συχνοτήτων (πομποί, κεραίες ασύρματων τηλεπικοινωνιών). Ιδανικά πρέπει να καταγράφουμε τιμές <100 μW/m2 σε όλους τους χώρους και στα υπνοδωμάτια <10 μW/m2. Πώς μπορείτε να το διαπιστώσετε; Κάνοντας μετρήσεις ακτινοβολίας με συσκευές που κυκλοφορούν στο εμπόριο (ενδεικτικά μπορείτε να ψάξετε στο home-biology.gr). Γιατί να το κάνετε; Γιατί οι έρευνες βρίσκονται συνεχώς σε εξέλιξη, με κάποιες να συνδέουν την παρουσία κεραιών κινητής τηλεφωνίας με επιδείνωση της υγείας πληθυσμών, από πονοκεφάλους και αϋπνίες, μέχρι καρκίνους και νευροεκφυλιστικές παθήσεις. Σύμφωνα, μάλιστα με ψήφισμα (2007/2252) του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, τα όρια της έκθεσης του κοινού στην ηλεκτρομαγνητική ακτινοβολία είναι ανεπαρκή.

Τι ισχύει με τις νευροεκφυλιστικές παθήσεις;
Η ιονίζουσα ακτινοβολία αποτελεί ακτινοβολία υψηλής συχνότητας, η οποία έχει αρκετή ενέργεια ώστε να τραβήξει ένα ηλεκτρόνιο μακριά από ένα άτομο ή μόριο και να προκαλέσει ζημιά σε οργανισμούς ανάλογα με τη δόση που απορροφάται. Από την άλλη, η μη ιονίζουσα ακτινοβολία είναι ακτινοβολία χαμηλότερων συχνοτήτων που δεν έχει αρκετή ενέργεια να προσελκύσει τα ηλεκτρόνια ή να προκαλέσει άμεση βλάβη στο DNA. Παρ’ όλ’ αυτά υπάρχει διαμάχη για τις πιθανές επιδράσεις στην υγεία της μη ιονίζουσας ακτινοβολίας.

Λόγω του ότι τις τελευταίες δεκαετίες οι εκπομπές κυμάτων από ηλεκτρομαγνητικά πεδία ραδιοσυχνοτήτων (RF-EMFs) έχουν αυξηθεί κατά πολύ με αποτέλεσμα τη μεγαλύτερη έκθεσή μας σε αυτά, οι ανησυχίες για επιπτώσεις στην υγεία συνεχώς εγείρονται. Μεταξύ των πηγών εκπομπών, ο αριθμός σταθμών βάσης κινητής τηλεφωνίας, που έχει αποτελέσει το αντικείμενο πολλών μελετών, έχει επίσης αυξηθεί, ενώ το γεγονός ότι πλέον οι μετρήσεις της ακτινοβολίας είναι πιο εύκολες και λεπτομερείς, μας δίνουν περισσότερα στοιχεία. Σε αυτό το πλαίσιο, η χωρική επιδημιολογία συνδυάζει Επιδημιολογία, Στατιστική και Γεωγραφικά Συστήματα Πληροφοριών και μπορεί να παράσχει νέα μονοπάτια ανάλυσης.
Υπάρχει ένας αριθμός ερευνών που δείχνουν ότι τα ηλεκτρομαγνητικά πεδία ραδιοσυχνοτήτων από τα κινητά προκαλούν αντιδράσεις στρες στον οργανισμό, μέσω των πρωτεϊνών στρες, συμπεριλαμβανομένων των πρωτεϊνών θερμικής καταπληξίας (HSPs), οι οποίες επηρεάζουν αρνητικά την κυτταρική ομοιόσταση (1,2).

Δανέζικη έρευνα (3) έχει δείξει ότι υπάρχει σχέση μεταξύ έκθεσης και αντίδρασης όσον αφορά τα ηλεκτρομαγνητικά πεδία και την επίδρασή τους στον εγκέφαλο, όπου σε ομάδα αντρών εργατών σε εταιρίες ηλεκτρισμού παρατηρήθηκε αύξηση της αντίδρασης του οργανισμού υπό την έκθεσή τους σε σχέση με την πολλαπλή σκλήρυνση, την άνοια, την επιληψία.

Η φλεγμονή των νευρώνων από την έκθεση σε RF-EMFs έχει επίσης αναφερθεί, αλλά αποτελεί ακόμη ζήτημα που εγείρει διαφωνίες και σίγουρα χρειάζεται περαιτέρω έρευνα. Παρ’ όλ’ αυτά, υπάρχουν μελέτες που δείχνουν ότι η έκθεση αυξάνει το οξειδωτικό στρες στον εγκέφαλο (4), με περαιτέρω έρευνα να είναι απαραίτητη για να βρεθούν οι μηχανισμοί.

Εν κατακλείδι, μπορεί να μην υπάρχουν ακόμη πολλές μελέτες για την πιθανή σχέση ακτινοβολίας και νευροεκφυλιστικών παθήσεων, αλλά λόγω των χαρακτηριστικών των νευρώνων, οι ερευνητές θεωρούν ότι η πιθανή αλληλεπίδρασή τους με τα ηλεκτρομαγνητικά πεδία ραδιοσυχνοτήτων αποτελεί σημαντικό πεδίο έρευνας που πρέπει να αναλυθεί σε βάθος. Αν και δεν υπάρχει στην παρούσα φάση κάποιος γνωστός μηχανισμός σύμφωνα με τον οποίο η έκθεση σε ηλεκτρομαγνητικά πεδία να προκαλεί νευροεκφυλιστικές παθήσεις, παρ’ όλ’ αυτά ασθένειες όπως το Αλτσχάιμερ, το Πάρκινσον και η Αμυοτροφική Πλάγια Σκλήρυνση (ALS) έχουν κάποια κοινά στοιχεία: είναι χρόνιες παθήσεις, προοδευτικές και μέχρι σήμερα δεν έχουν θεραπεία. Επίσης, είναι σποραδικές κάτι που υπονοεί ότι περιβαλλοντικοί κι όχι γενετικοί παράγοντες παίζουν σημαντικό ρόλο στην εμφάνιση και ανάπτυξή τους. Η κατανόηση αυτών των παραγόντων μας παράσχει ευκαιρία για μελέτη και πρόληψη, αλλά στο μεταξύ, με βάση τις υπάρχουσες ενδείξεις, καλό θα ήταν να προσέχουμε την έκθεσή μας και την αλόγιστη χρήση όλων αυτών των συσκευών που αυξάνουν την ακτινοβολία στο σπίτι μας και τη ζωή μας. Όπως αναφέρει και ο Abraham Liboff, ερευνητής στο Κέντρο Μοριακής Βιολογίας και Βιοτεχνολογίας στο Πανεπιστήμιο Florida Atlantic, τα σήματα εξαιρετικά χαμηλής ισχύος έχουν συνέπειες, με τις επιδρώσες χαμηλές εντάσεις να είναι περίπου 1000 φορές μικρότερες από τα όρια έκθεσης που έχουν εκτιμηθεί.

Πηγές
1. Misa Agustino M.J., Leiro J.M., Jorge Mora M.T., Rodriguez-Gonzalez J.A., Jorge Barreiro F.J., Ares-Pena F.J., Lopez-Martin E. Electromagnetic fields at 2.45 GHz trigger changes in heat shock proteins 90 and 70 without altering apoptotic activity in rat thyroid gland. Biol. Open. 2012;1:831–838. doi: 10.1242/bio.20121297.
2. Yang X.S., He G.L., Hao Y.T., Xiao Y., Chen C.H., Zhang G.B., Yu Z.P. Exposure to 2.45 GHz electromagnetic fields elicits an HSP-related stress response in rat hippocampus. Brain Res. Bull. 2012;88:371–378. doi: 10.1016/j.brainresbull.2012.04.002.
3. Johansen et al. 1999 και 2000
4. Dasdag S., Akdag M.Z. The link between radiofrequencies emitted from wireless technologies and oxidative stress. J. Chem. Neuroanat. 2016;75:85–93. doi: 10.1016/j.jchemneu.2015.09.001.