Game Changers: λίγα λόγια για το ντοκιμαντέρ που πρέπει να δείτε

H αθλητική διατροφή δεν έγινε ποτέ κτήμα μου. Όλο αυτό το μάρκετινγκ των μεγαδόσεων συμπληρωμάτων, καθώς και οι τυποποιημένες διατροφικές οδηγίες που δίνονται κυρίως από μη ειδικούς στο κομμάτι της διατροφής –όπως κοτόπουλο, ασπράδια, πατάτα, λευκό ρύζι και πλέον εισαγωγή και καλών λιπαρών, όπως για  παράδειγμα αβοκάντο- με έβρισκαν ασύμφωνη. Ένας βασικός λόγος είναι ότι το κομμάτι της διατροφής στα γυμναστήρια είναι θέμα trend, με τους περισσότερους να αναζητούν τι διατροφή ακολουθεί ο τάδε αθλητής ή τι διατροφή ακολουθεί ο διπλανός μας που είναι στεγνός και μυώδης, και όχι θέμα επιστήμης.

Πανεπιστήμια διατροφής και διαιτολογίας, καθώς και επαγγελματίες υγείας, προσπαθούμε χρόνια τώρα να περάσουμε το μήνυμα ότι ο υδατάνθρακας είναι το βασικό μακροστοιχείο στη διατροφή ενός αθλητή, συνδυαστικά με ποικιλία αμινοξέων. Το πολυδιαφημισμένο ντοκιμαντέρ Game Changers υπενθύμισε το αυτονόητο και αθλητές παγκόσμιας φήμης πήραν το ρίσκο να πουν «όχι» στην πιο πολυδιαφημισμένη φόρμουλα σίτισης αθλητών (το κοτόπουλο και τα αυγά φιγουράρουν πρωτοσέλιδα) και να ταχθούν υπέρ της φυτοφαγίας και του βιγκανισμού.

Ο James Wilks, 40 ετών, διδάσκει πολεμικές τέχνες σε κυβερνητικές υπηρεσίες, τραυματίζεται και ξεκινάει τη δική του αναζήτηση στο πώς να ανακάμψει γρήγορα από τη φλεγμονή που τον ταλαιπωρεί. Εκεί ανακαλύπτει ότι οι Ρωμαίοι μονομάχοι ήταν κυρίως χορτοφάγοι (ονομασία Hordearii δηλαδή αυτοί που καταναλώνουν φασόλια και κριθάρι) και συνδυαστικά με την έντονη φυσική δραστηριότητα είχαν και μεγαλύτερη οστική πυκνότητα και δυνατό σκελετό. Στη συνέχεια ανακαλύπτει αθλητές παγκόσμιας φήμης όπως τους Kendrick Ferris, Patrick Baboumian, Bryant Jennings, Dotsie Bausch κ.ά που είναι φυτοφάγοι, ενώ επαγγελματίες υγείας και γιατροί όπως οι Dr. Caldwell Esselstyn, Robert vogel εξηγούν πώς κάποιος μπορεί να είναι φυτοφάγος αθλητής και να σπάει παγκόσμια ρεκόρ.

Απλά και επεξηγηματικά, λοιπόν, το Game Changers μιλάει για το πώς η φυτοφαγία μπορεί να δράσει θετικά σε ό,τι αφορά τα παρακάτω.
1. Φλεγμονή: Η χρόνια φλεγμονή  φαίνεται να είναι προάγγελος συγκεκριμένων παθήσεων όπως διαβήτης, καρκίνος, άσθμα κ.λπ και αυτοάνοσων νοσημάτων όπως ρευματοειδής αρθρίτιδα, πολλαπλή σκλήρυνση και φλεγμονώδεις παθήσεις του εντέρου (κοιλιοκάκη, νόσος Crohn, ελκώδης κολίτιδα). Αρκετές είναι οι έρευνες που δείχνουν ότι μια φυτοφαγική διατροφή μπορεί και οδηγεί σε μείωση του δείκτη φλεγμονής (crp) (1), μειώνει προ-φλεγμονώδη αντισώματα (2,3) και βελτιώνει κλινικά συμπτώματα όπως πόνο, δυσκαμψία σε ασθενείς με ρευματοειδή αρθρίτιδα (3). Σε πολλαπλή σκλήρυνση, η φυτοφαγική διατροφή μπορεί να αποτελεί προστατευτικό παράγοντα και εμποδίζει την έξαρση της νόσου (4,5). Τέλος, μπορεί να μειώσει τα τριγλυκερίδια, την χοληστερίνη και την γλυκοζυλιωμένη, καθώς η ποικιλία φυτικών ινών και η υψηλή κατανάλωσή τους οδηγεί σε μεγαλύτερο αριθμό μικροβίων που προσφέρουν οφέλη στο μικροβίωμα (6).
2. Μικροβίωμα: Γνωρίζουμε ότι ο αριθμός των βακτηρίων που αποτέλουν το εντερικό μικροβίωμα ξεπερνούν τα γονίδιά μας, οδηγώντας την επιστημονική κοινότητα στο συμπέρασμα ότι το εντέρικο μικροβίωμα και η παραγωγή των λιπαρών οξέων μέσης αλύσου παίζουν σημαντικότατο ρόλο στην ανοσία, στην πέψη, αλλά και προσφέρουν προστασία έναντι σε παθήσεις. Η παραγωγή των λιπαρών οξέων μικρής αλύσου (SCFA) προκύπτει από την ζύμωση των φυτικών ινών (7), εξοστρακίζοντας το δυτικοευρωπαικό μοντέλο διατροφής που επικρατεί σήμερα και τοποθετώντας τη χορτοφαγική διατροφή και τη φυτοφαγία στο μικροσκόπιο. Μια χορτοφαγική διατροφή προσφέρει μεγαλύτερη ετερογένεια στο μικροβίωμα, περισσότερα «καλά» βακτήρια που προστατεύουν από  φλεγμονή του εντερικού βλεννογόνου, καθώς και χαμηλό pH κοπράνων εν συγκρίσει με παμφάγους. Αυτό οδηγεί σε μικρότερο ρίσκο για ευκαιριακά παθογόνα βακτήρια στο βλεννογόνο του εντέρου που μπορεί να επηρεάσουν αρνητικά την ανοσία μας (8,9), πόσο μάλλον όταν πλέον γνωρίζουμε ότι η υγεία του εντέρου μπορεί να επηρεάσει και την υγεία του εγκεφάλου μας μέσω του gut brain axis (10).
3. Χρειάζονται συμπληρώματα οι vegan;: Οι αθλητές υπερπροπονούνται, ταξιδεύουν, έχουν έντονο στρες και συχνά στις χώρες που ταξιδεύουν δεν καλύπτονται οι διατροφικές τους ανάγκες. Η συμπληρωματική χορήγηση προϊόντων είναι απαραίτητη, είτε σε vegan, είτε σε παμφαγική διατροφή. Το να υπάρχει ενεργειακή ισορροπία μακροστοιχείων και ποικιλία είναι απαραίτητα για να αποφευχθούν ελλείψεις.

Ναι, η πρωτεΐνη είναι σημαντική –το ISSN provides προτείνει κατανάλωση πρωτεΐνης 1.4–2.0 γραμμάρια ανά κιλό βάρους την ημέρα−  με κάποιες έρευνες να προτείνουν μέχρι και 3,2 γραμμάρια ανά κιλό σε body builders. Όχι όμως απαραίτητα ζωική: Το Academy of Nutrition and Dietetics Foods δηλώνει ως απαραίτητη προϋπόθεση ένα καλά οργανωμένο διαιτολόγιο με ποικιλία και επάρκεια σε θερμίδες με σιτηρά, λαχανικά, καρπούς και ξηρούς καρπούς για να καλυφθούν όλα τα απαραίτητα αμινοξέα.

Κρεατίνη: Η  συμπληρωματική χρήση μπορεί να είναι βοηθητική σε vegan αθλητές που έχουν ήδη χαμηλά επίπεδα μυϊκής κρεατίνης. Η λήψη συμπληρωμάτων κρεατίνης, ωστόσο, μπορεί να αποδειχτεί επιβλαβής στις αποδόσεις αντοχής και θέλει ιδιαίτερη προσοχή  και ανάλογο πρωτόκολλο διατροφής (Maughan et al, 2018). Γενικά η σύνηθης δόση είναι 5 γραμμάρια τη μέρα για περίπου 10 εβδομάδες (Antonio and Ciccone, 2013 Candow et al, 2014). Χρειαζόμαστε περισσότερες έρευνες που να συγκρίνουν αθλητές που ακαολουθούν παμφαγική διατροφή με αθλητές που ακολουθούν χορτοφαγική και βίγκαν διατροφή.

Όσον αφορά τις κριτικές περί μάρκετινγκ-προπαγάνδας και προωθητικά πακέτα εταιρίων για φασόλια, αρακά και αβοκάντο, δεν παρατήρησα κανένα πατενταρισμένο προϊόν ή συμπλήρωμα διατροφής να προωθείται στη ταινία. Αντιθέτως, στην αρχή όπου οι δύο αθλητές αναμετρούνται στο ρινγκ πυγμαχίας-kick boxing, υπήρχε μια τεράστια φωτογραφία με το σήμα του Burger King. Θα προτιμούσα, βέβαια, να έβλεπα αληθινό φαγητό στη θέση του.

Κάποιες κριτικές μιλούν για την υπεροχή της μεσογειακής διατροφής εν συγκρίσει με τη φυτοφαγική διατροφή. Το ντοκιμαντέρ, όμως, ουδέποτε συνέκρινε τη μεσογειακή με τη φυτοφαγική διατροφή. Αντιθέτως, εξετάζει το trend της υψηλής ζωικής πρωτεΐνης που έχει υιοθετηθεί από αθλητές παγκοσμίως με χαρακτηριστικό παράδειγμα το «τρώω δυο μπριζόλες για πρωινό», ενώ κατακρίνει τη διαφημιστική προπαγάνδα «αυτοί που τρώνε κρέας είναι πιο άντρες, είναι πιο δυνατοί, είναι καλύτεροι».

«(Παν) μέτρον άριστον» ακούω να λένε πολλές φορές, εννοώντας ότι η φυτοφαγία είναι ακραία και χρειάζονται όλα με μέτρο. Εγώ, όμως, θα σας παραπέμψω σε μια αγαπημένη μου φράση από τον γιατρό Dr Kaplen, που είχα την τύχη να συναντήσω σε ένα από τα μεγαλύτερα συνέδρια φυτοφαγίας πρόσφατα στην Αγγλία: «Moderation… Eat everything in moderation they say. Do you want moderate health?» («Μέτρο… Τρώτε τα πάντα με μέτρο, λένε. Εσείς θέλετε μια μέτρια υγεία;») και να προσθέσω: θέλουμε έναν πλανήτη–δείγμα, κλεισμένο σε ενυδρεία και ζωολογικούς κήπους;

Στην Ελλάδα, τώρα, ακολουθούμε άραγε μεσογειακή διατροφή ή μήπως η δυτικοευρωπαϊκή διατροφή υπερισχύει και εδώ; Τι γίνεται στην Ευρώπη:  Henchion et al. (11) σε  έρευνά του έδειξε ότι η κατανάλωση πρωτεΐνης (κόκκινου κρεάτος) έχει αυξηθεί σε 60% από το 1990-2009 ενώ μέχρι  το 2050 θα έχει αυξηθεί μέχρι 76% παρ’ όλες τις καμπάνιες κάποιων κυβερνήσεων υπέρ της μείωσης κρέατος (12). Διαφέρουμε στην Ελλαδα; Η Attica study (13) με τουλάχιστον 4000 συμμετέχοντες έδειξε υψηλή κατανάλωση σε κόκκινο κρέας και γλυκά. Ίσως να μην πρόκειται για ένα απόλυτα αντιπροσωπευτικό δείγμα, αλλά τα αποτελέσματα συμφωνούν με προηγούμενες έρευνες (kafatos et al, 1991,Trichopoulou et 2003).

Σίγουρα χρειαζόμαστε περισσότερες έρευνες με φυτοφάγους αθλητές που ακολουθούν μια καλώς σχεδιασμένη φυτοφαγική διατροφή και περισσότερους επαγγελματίες υγείας που να υποστηρίξουν το φυτοφαγικό μοντέλο σε αθλητές. Παρ’ όλ’ αυτά, τo Game Changers ήταν για εμένα μια ανάσα, μια ελπίδα και με σιγουριά μπορώ να πω ότι ναι, μπορείς να είσαι φυτοφάγος και να σπας τα ρεκόρ!

Πηγές

1..Sutliffe JT, Wilson LD, de Heer HD, Foster RL, Carnot MJ (2015). C-reactive protein response to a vegan lifestyle intervention. Complement Ther Med

2.Kjeldsen-Kragh J. (1999). Rheumatoid arthritis treated with vegetarian diets. Am J Clin Nutr. Sep;70(3 Suppl):594S-600S.
2.Hafström I, Ringertz B, Spångberg A, von Zweigbergk L, Brannemark S, Nylander I, et al. A Vegan diet free of gluten improves the signs and symptoms of rheumatoid arthritis: the effects on arthritis correlate with a reduction in antibodies to food antigens. Rheumatology. (2001) 40:1175–9.

3. Peltonen R, Nenonen M, Helve T, Hänninen O, Toivanen P, Eerola E (1997). Faecal microbial flora and disease activity in rheumatoid arthritis during a vegan diet. Br J Rheumatol. Jan;36(1):64-8

4.Kadoch MA (2012).Is the treatment of multiple sclerosis headed in the wrong direction? Can J Neurol Sci.  May;39(3):405.

5.Multiple Sclerosis International Federation (2013). Atlas of multiple sclerosis database. London: MSIF.

6.Kim MS, Hwang SS, Park EJ, Bae JW Strict (2013). Vegetarian diet improves the risk factors associated with metabolic diseases by modulating gut microbiota and reducing intestinal inflammation. Environ Microbiol Rep. Oct; 5(5):765-75.

7.Tjellstrom B, Stenhammar L, Hogberg L et al (2005) Gut microflora associated characteristics in children with celiac disease. Am J Gastroenterol 100:2784–2788

8.Serino M, Luche E, Chabo C, Amar J, Burcelin R(2009):Intestinal microflora and metabolic diseases. Diabetes Metab.Sep;35(4):262-72.

9.Macfarlane S, Steed H, Macfarlane GT (2009): Intestinal bacteria and inflammatory bowel disease. Crit Rev Clin Lab Sci.;46(1):25-54.

10. Rogers GB, Keating DJ, Young RL, Wong ML, Licinio J, Wesselingh S (2016): From gut dysbiosis to altered brain function and mental illness: mechanisms and pathways Mol Psychiatry. Jun;21(6):738-48.

11.Henchion M., McCarthy M., Resconi V., Troy D. Meat consumption: Trends and quality matters. Meat Sci. 2014;98:561–568. doi: 10.1016/j.meatsci.2014.06.007. [PubMed] [CrossRef] [Google Scholar]

12.Kanerva M. Meat Consumption in Europe: Issues, Trends and Debates. Universität Bremen; Bremen, Germany: 2013. p. 58. Artec-Paper 187. [Google Scholar]

13. Fotini Arvaniti , Demosthenes B. Panagiotakos, Christos Pitsavos, Antonis Zampelas, Christodoulos Stefanadis. DIETARY HABITS IN A GREEK SAMPLE OF MEN AND WOMEN: THE ATTICA STUDY Cent Eur J Publ Health 2006; 14 (2): 74–77