Διαβήτης τύπου 2 και φυτοφαγία: τι λένε οι νέες έρευνες

Ο διαβήτης τύπου 2 είναι ένα από τα νοσήματα που έχει διερευνηθεί αρκετά σε σχέση με τη φυτοφαγία, αφού φαίνεται ότι μπορεί ακόμη και να εξαλειφθεί με την κατάλληλη διατροφή, κάτι που γνωρίζω κι εγώ εκ πείρας, ως διαιτολόγος διατροφολόγος με εξειδίκευση στα αυτοάνοσα και την κλινική διατροφή και μετεκπαίδευση στη φυτοφαγία, αλλά και ως τέως προϊσταμένη του τμήματος Ανοσολογίας και Διαβήτη στο Πανεπιστημιακό Νοσοκομείο του Newcastle.
Λόγω, λοιπόν, του ότι ο διαβήτης τύπου 2 έχει λάβει διαστάσεις πανδημίας σε παγκόσμιο επίπεδο, είναι καλό να γνωρίζουμε ότι μπορεί όχι μόνο να προληφθεί, αλλά και να αντιστραφεί με αλλαγές στη διατροφή και τον τρόπο ζωής.
Τι λένε, όμως, και οι πρόσφατες έρευνες;

Τα λαχανικά μειώνουν τον κίνδυνο
Ελληνική έρευνα που δημοσιεύτηκε στο Journal of Human Nutrition and Dietetics εξέτασε τη σχέση μεταξύ κατανάλωσης λαχανικών και διαβήτη τύπου 2 σε μια περίοδο 10 ετών, με 1,485 υγιείς συμμετέχοντες που ζούσαν στην Αθήνα. Στο πλαίσιο της μελέτης εξετάστηκαν 5 κατηγορίες λαχανικών –εκτός πατάτας: σταυρανθή, φυλλώδη, λαχανικά γένους Άλλιο (σκόρδο, κρεμμύδι κ.ο.κ.), κόκκινα/πορτοκαλί/κίτρινα λαχανικά (ντομάτα, καρότο, πιπεριά κολοκύθα κ.ο.κ.) και όσπρια, συμπεριλαμβανομένης της σόγιας, με τα 100 γραμμάρια να θεωρείται μια μερίδα.

Τα αποτελέσματα έδειξαν ότι κατά τη 10ετία, οι συμμετέχοντες που κατανάλωναν τουλάχιστον 4 μερίδες λαχανικών την ημέρα είχαν 58% μείωση στον κίνδυνο εμφάνισης διαβήτη τύπου 2, με μεγαλύτερα αποτελέσματα στις γυναίκες παρά στους άνδρες. Στις γυναίκες η ισχυρότερη συσχέτιση ήταν με την κατανάλωση λαχανικών γένους Άλλιο, αν και συνολικά η κατανάλωση λαχανικών ήταν ευεργετική. Στους άνδρες, σημαντικές αντίστροφες συσχετίσεις με τον διαβήτη βρέθηκαν μόνο με την κατανάλωση κόκκινων/πορτοκαλί/κίτρινων λαχανικών και οσπρίων. Σχέση δόσης-απόκρισης βρέθηκε με αύξηση της ημερήσιας κατανάλωσης λαχανικών κατά 1 μερίδα που σχετίζεται με 9% χαμηλότερο κίνδυνο εμφάνισης διαβήτη. Για τις γυναίκες αυτό είχε ως αποτέλεσμα 14% χαμηλότερο κίνδυνο και για τους άνδρες 5% χαμηλότερο κίνδυνο.

Φρούτα και διαβήτης
Όσον αφορά τα φρούτα, που πολλοί φανερώνουν ανησυχία στην κατανάλωσή τους στο διαβήτη, να θυμάστε ότι η φρουκτόζη που υπάρχει φυσικά σε αυτά, όταν καταναλώνεται από ολόκληρο το φρούτο, μαζί με τις φυτικές του ίνες και τα μικροθρεπτικά του συστατικά, δεν έχει βλαβερές συνέπειες. Απεναντίας, ενδιαφέρον έχει η ανάλυση της EPIC study στην κατανάλωση φρούτων και λαχανικών σε 9754 συμμετέχοντες με και 13.662 συμμετέχοντες χωρίς διαβήτη τύπου 2.

Η ιδιαιτερότητα αυτής της μελέτης ήταν ότι μετρήθηκαν οι βιοδείκτες της κατανάλωσης φρούτων και λαχανικών στο πλάσμα, όπως η βιταμίνη C και τα καροτενοειδή, για να δώσουν μια πιο ακριβή ένδειξη κατανάλωσης. Τα αποτελέσματα έδειξαν ότι η κατανάλωση φρούτων και λαχανικών συσχετίστηκε με σημαντικά μειωμένο κίνδυνο διαβήτη τύπου 2, της τάξης του 20-30%, και ότι ακόμη και οι μικρές έως μέτριες αυξήσεις στην κατανάλωση ήταν ευεργετικές.

Τα όσπρια είναι σύμμαχός μας
Στη φυτοφαγία, όπως ξέρουμε, σημαντικό ρόλο παίζουν και τα όσπρια, τα οποία έχουν μεγάλη σημασία στην πρόληψη και αντιμετώπιση του διαβήτη. Τυχαιοποιημένη μελέτη διερεύνησε την κατανάλωση φακής για 8 εβδομάδες σε άτομα με αντίσταση στην ινσουλίνη (μηχανισμός με βάση τον οποίο δημιουργείται ο διαβήτης τύπου 2), συμπεριλαμβάνοντας συμμετέχοντες με αυξημένη περίμετρο μέσης (>101εκ. για άντρες και >89 εκ. για γυναίκες). Στο πλαίσιο της μελέτης συμπεριλαμβάνονται 5 γεύματα μεσημεριανού κάθε εβδομάδα τα οποία ήταν ισοθερμιδικά, αλλά διέφεραν ως προς τη δόση της πράσινης μαγειρεμένης φακής (0γρ., 300γρ., 600γρ.). Το γκρουπ που δεν λάμβανε καθόλου φακές, κατανάλωνε γεύμα με βάση το κρέας, το γκρουπ με τα 300γρ. φακές είχε γεύμα που περιλάμβανε και τα δύο και το γκρουπ με τα 600γρ. κατανάλωνε μόνο φακές ως βασική πηγή πρωτεΐνης. Πραγματοποιήθηκε δοκιμασία ανοχής γλυκόζης πριν και μετά την παρέμβαση και οι συμμετέχοντες (30 εκ των οποίων ολοκλήρωσαν τη μελέτη) συμπλήρωσαν ερωτηματολόγια για τον κορεσμό, για γαστρεντερικά συμπτώματα.

Τα αποτελέσματα έδειξαν ότι μόνο η τρίτη ομάδα που κατανάλωνε μόνο φακές παρουσίασε μείωση στην αντίσταση στην ινσουλίνη χωρίς καθόλου ή με ήπια γαστρεντερικά συμπτώματα, όπως φούσκωμα, αέρια και κοιλιακή δυσφορία. Απεναντίας, οι άλλες δύο ομάδες παρουσίασαν αύξηση αντίστασης στην ινσουλίνη, με την ομάδα του κρέατος να σημειώνει ακόμη μεγαλύτερη. Το αίσθημα κορεσμού δεν διέφερε ανάμεσα στα γκρουπ. Τα ευρήματα αυτά, φυσικά, δεν προκαλούν έκπληξη, καθώς συστηματική ανασκόπηση και μετα-ανάλυση των τυχαιοποιημένων μελετών έδειξε ότι η κατανάλωση οσπρίων εν γένει, βελτίωσε τη ρύθμιση της γλυκόζης και μείωσε την αντίσταση στην ινσουλίνη σε άτομα με ή χωρίς διαβήτη τύπου 2. Κάποιοι πράγματι ανέπτυξαν γαστρεντερικά συμπτώματα ξεκινώντας την κατανάλωση οσπρίων, αλλά υπάρχουν τρόποι να το αντιμετωπίσετε, που μπορείτε να βρείτε εδώ.

Ο ρόλος της σόγιας
Υπάρχουν και νέα δεδομένα σχετικά με τη σόγια και τις χρόνιες παθήσεις, όπως τον διαβήτη τύπου 2, η οποία ξεχωρίζει από τα υπόλοιπα όσπρια, λόγω της περιεκτικότητάς της σε ισοφλαβόνες. Αποτελεί ολοκληρωμένη πηγή πρωτεΐνης βιολογικής αξίας παρόμοιας με της ζωικής και η παραγωγή της έχει χαμηλότερο αντίκτυπο στο περιβάλλον. Μια ανασκόπηση, λοιπόν, η οποία αξιολόγησε 28 μετα-αναλύσεις δημοσιευμένες από το 2000 έως το 2021, μας έδωσε δεδομένα σχετικά με τη σόγια και καρδιαγγειακές παθήσεις, καρκίνο και διαβήτη τύπου 2. Τα αποτελέσματα έδειξαν ότι η κατανάλωση σόγιας σχετίζεται με σημαντικά χαμηλότερο κίνδυνο καρδιαγγειακών παθήσεων, κάποιων ειδών καρκίνου (όπως πνευμόνων, παχέος εντέρου, γαστρικού, του ενδομητρίου, των ωοθηκών, του στήθους και του προστάτη). Ο μόνος θετικός συσχετισμός ήταν με αυξημένο κίνδυνο με γαστρικό καρκίνο, από την κατανάλωση σόγιας υπό ζύμωση, πιθανότατα λόγω της αυξημένης περιεκτικότητας σε αλάτι. Όσον αφορά τον διαβήτη τύπου 2, η κατανάλωση σόγιας σχετίζεται με 23% μείωση του κινδύνου, με την πρωτεΐνη και τις ισοφλαβόνες της να συμβάλλουν εξίσου στη μείωση.

Πηγές
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/35770418/
https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S027153172200077X
https://www.cambridge.org/core/journals/british-journal-of-nutrition/article/associations-of-soya-intakes-with-noncommunicable-diseases-a-scoping-review-of-metaanalyses/EEDE12CC289664FC6DE0D4869D93748E