Διατροφικές διαταραχές: συμπτώματα, είδη και αιτίες

Οι διατροφικές διαταραχές αποτελούν σοβαρές ψυχικές ασθένειες και απαιτούν συνεργασία μεταξύ διαιτολόγου, ψυχιάτρου, ψυχολόγου και γιατρού –κάτι που συχνά δεν συμβαίνει, έχοντας σοβαρές επιπτώσεις στον ίδιο τον ασθενή.

Αφορούν άτομα από όλες τις ηλικιακές ομάδες, τα φύλα, από διαφορετικούς πολιτισμούς και κουλτούρες, με διαφορετικό background, που σημαίνει ότι κανείς δεν εξαιρείται. Το γεγονός, μάλιστα, ότι ο αριθμός των ατόμων που παρουσιάζουν διατροφικές διαταραχές αυξάνεται συνεχώς, σημαίνει ότι είναι κάτι που δεν πρέπει να αγνοούμε. Το θετικό, ωστόσο, είναι ότι σήμερα ξέρουμε πολύ περισσότερα γι’ αυτές τις διαταραχές σε σχέση με το παρελθόν, παρ’ όλ’ αυτά πολλοί άνθρωποι ζουν με αυτές τις διαταραχές για χρόνια πριν την κλινική διάγνωση και θεραπεία.

Πιο συχνά παρατηρούνται αυτές οι ασθένειες σε ενήλικες και νεαρές γυναίκες. Αυτό, όμως, δεν σημαίνει ότι δεν αφορά και τους άντρες, οι οποίοι συχνά δεν διαγιγνώσκονται σωστά. Σε κάθε περίπτωση, οι πιο κοινοί παράγοντες που μπορεί να οδηγήσουν σε διατροφική δυσανεξία είναι η δίαιτα, η κατάθλιψη και η απογοήτευση από το σώμα μας.

Τα συμπτώματα που πρέπει να σας θορυβήσουν
Υπάρχουν πολλά προειδοποιητικά σημάδια που είναι κοινά σε άτομα με διατροφικές διαταραχές, όπως τα παρακάτω:
-απώλεια βάρους, πρόσληψη βάρους ή διακυμάνσεις μεταξύ των δύο, κυρίως λόγω δίαιτας, αλλά και λόγω στρες ή κάποιας ασθένειας
-εμμονή με την εμφάνιση και το βάρος
-ευαισθησία στο κρύο
-αίσθημα κόπωσης, λιποθυμίας και ζάλης
-ευερεθιστότητα και αυξημένες εναλλαγές της διάθεσης
-κοινωνική αποστασιοποίηση
-άγχος ή κατάθλιψη
-ανικανότητα συγκέντρωσης και ορθής σκέψης
-αυξημένο ενδιαφέρον στην προετοιμασία φαγητού για άλλους
-εμμονικές ιεροτελεστίες όπως π.χ. η χρήση μόνο ενός φλιτζανιού ή πιάτου για ποτό ή φαγητό
-η κατανάλωση φαγητού στα κρυφά
-η προτίμηση σε φαρδιά ρούχα και οι αλλαγές στα ρούχα γενικότερα
-η υπερβολή στην άσκηση και οι διακυμάνσεις στον τρόπο άσκησης
-η αποφυγή κοινωνικών συνευρέσεων που περιλαμβάνουν φαγητό
-οι συχνές δικαιολογίες για την αποφυγή του φαγητού
-η εξαφάνιση μεγάλων ποσοτήτων τροφίμων από το ψυγείο και τα ντουλάπια
-οι συχνές επισκέψεις στην τουαλέτα μετά από κάθε γεύμα
-η συνεχής δίαιτα

Ποια είναι τα είδη διατροφικών διαταραχών
Τα βασικά είδη περιλαμβάνουν:
–Την νευρική ανορεξία, που χαρακτηρίζεται από ελάχιστο φαγητό, τεράστια απώλεια βάρους και φόβο πρόσληψης βάρους
–Την νευρική βουλιμία, κατά την οποία υπάρχουν περίοδοι υπερκατανάλωσης φαγητού –συνήθως στα κρυφά- τις οποίες διαδέχονται περίοδοι εντατικής άσκησης, πρόκλησης εμετού, αλλά και αυστηρής δίαιτας.
–Την υπερφαγία που συνήθως συνοδεύεται από αίσθημα ντροπής και απώλειας ελέγχου, αλλά και την υπερφαγική διαταραχή που χαρακτηρίζεται από περιόδους υπερφαγίας. Αυτό μπορεί να σημαίνει, μεγαλύτερη κατανάλωση φαγητού από το συνηθισμένο, κατανάλωση μέχρι να επέλθει έντονο φούσκωμα, κατανάλωση μεγάλων ποσοτήτων φαγητού ακόμη και χωρίς αίσθημα πείνας. Οι ενοχές, το αίσθημα αηδίας και η κατάθλιψη συχνά διαδέχονται τα επεισόδια υπερφαγίας, τα οποία δεν σχετίζονται με συμπεριφορές επιβράβευσης, όπως μπορεί να συμβαίνει με την νευρική βουλιμία.
-Άλλες διατροφικές διαταραχές μπορεί να περιλαμβάνουν διατροφικές συμπεριφορές που προκαλούν δυσφορία και εξασθένηση, αλλά μπορεί να μην αφορούν τα προηγούμενα κριτήρια. Μπορεί επίσης να αφορούν την άσκηση πίεσης και σε άλλα άτομα για φαγητό (π.χ. οικογενειακός, κοινωνικός περίγυρος).

Τα αίτια
Στην πραγματικότητα δεν υπάρχει μια μοναδική αιτία που να οδηγεί σε διατροφικές διαταραχές, καθώς υπάρχει ένας αριθμός παραγόντων που μπορεί να τις προκαλέσει, όπως κοινωνικοί, ψυχολογικοί και βιολογικοί, σε διαφορετική κλίμακα στον κάθε άνθρωπο.

Κοινωνικοί παράγοντες αφορούν συνήθως τα μέσα μαζικής ενημέρωσης και την προβολή της «ιδανικής» εικόνας λεπτού και σμιλεμένου σώματος, την πίεση για επιτυχία, την πίεση του κοινωνικού περίγυρου να είμαστε ή να συμπεριφερόμαστε κάπως, την πολιτισμική τάση να κρίνουμε ανθρώπους από την εμφάνισή τους, τα επαγγέλματα ή δραστηριότητες που δίνουν έμφαση σε ένα συγκεκριμένο σωματότυπο, όπως το μπαλέτο, το μόντελινγκ, η γυμναστική κ.ο.κ. Υπάρχει, επίσης, περίπτωση κάποιες σημαντικές αλλαγές στη ζωή μας να συμβάλλουν στην έναρξη μιας διατροφικής διαταραχής, όπως ένας χωρισμός, μια εγκυμοσύνη, ένας θάνατος… Ακόμη, οι διατροφικές διαταραχές μπορεί να πυροδοτηθούν από την συσσώρευση πολλών στρεσογόνων παραγόντων όπως τον φόβο των ευθυνών κατά την ενηλικίωση, την πεποίθηση ότι η αγάπη βασίζεται σε κατορθώματα και επιτυχίες, την κακή επικοινωνία μεταξύ των μελών της οικογένειας.

Βιολογικοί παράγοντες μπορεί να περιλαμβάνουν την ενηλικίωση και της φυσικές αλλαγές που προκύπτουν από αυτή, γενετικούς ή οικογενειακούς παράγοντες, όπως π.χ. οικογένειες που επικεντρώνονταν πάντα υπερβολικά στο φαγητό, το βάρος και την εμφάνιση.

Ψυχολογικοί παράγοντες αφορούν τη χαμηλή αυτοπεποίθηση, την αρνητική εικόνα για το σώμα μας, την τελειομανία, την κατάθλιψη, το άγχος, τον παρορμητισμό, την εμμονική σκέψη, τις δυσκολίες συναισθηματικής έκφρασης.

Τι να κάνετε αν αντιλαμβάνεστε μια διατροφική διαταραχή
Η αλήθεια είναι ότι πολλοί άνθρωποι αντιμετωπίζουν προβλήματα με το φαγητό και αν νιώθετε ότι κάτι δεν πάει καλά, θα πρέπει να αναζητήσετε επαγγελματική βοήθεια. Με την βοήθεια των κατάλληλων επαγγελματιών υγείας, οι διατροφικές διαταραχές μπορούν να ξεπεραστούν. Η ανάκαμψη μπορεί να είναι αργή όσο μαθαίνετε να προσεγγίζετε με θετική σκέψη το φαγητό και να κατανοήσετε τα αίτια πίσω από τη διαταραχή, αλλά η προσπάθεια θα σας δώσει πίσω μια φυσιολογική ζωή, υγεία και διατροφή.

Όσον αφορά την οικογένεια και τον κοντινό κύκλο ανθρώπων, οι γονείς, τα αδέρφια, οι σύντροφοι, οι φίλοι, οι συνάδελφοι μπορεί να έχουν διαφορετικά συναισθήματα καθώς μαθαίνουν να ζουν με τις επιδράσεις μιας διατροφικής διαταραχής ενός ατόμου. Ενδέχεται να δημιουργηθούν εντάσεις μέσα σε μια οικογένεια, να υπάρξουν αισθήματα θυμού, σύγχυσης, ενοχών, φόβου, θλίψης… Η οικογένεια και οι φίλοι, λοιπόν, θα πρέπει να υπενθυμίζουν στους αγαπημένους τους ότι η προσπάθεια για βελτίωση θα κάνει καλό σε όλους.

Προσπαθήστε να επικεντρώνεστε στη συμπεριφορά του ατόμου κι όχι στην εξωτερική του εμφάνιση, το βάρος ή την κατανάλωση φαγητού και να κάνετε τις συζητήσεις άλλες ώρες, όχι την ώρα του γεύματος. Προσπαθήστε, επίσης να πάρετε το μυαλό του από το βάρος και το φαγητό (με μια βόλτα, μια κουβέντα, μια ταινία), καθώς το πιο πιθανό είναι να έχει εμμονή με αυτά και όσο αυτό είναι δυνατόν, προσπαθήστε να κάνετε αυτά που κάνετε συνήθως. Το άτομο με τη διαταραχή είναι αυτό που θα πρέπει να μάθει να συνυπάρχει με το φαγητό και με άλλους ανθρώπους κι όχι οι άλλοι να μάθουν να συνυπάρχουν με την διαταραχή.

Υπάρχουν πολλά διαφορετικά είδη θεραπείας και διαφορετικές προσεγγίσεις λειτουργούν αλλιώς σε διαφορετικούς ανθρώπους. Είναι απαραίτητο, λοιπόν, να βρεθεί η σωστή προσέγγιση για το κάθε άτομο με τη βοήθεια επαγγελματία.  Το πιο σημαντικό όλων είναι να δείχνουμε την αγάπη μας, τη φροντίδα και την πίστη μας στο άτομο που τη χρειάζεται και να απευθυνόμαστε στους ειδικούς όσο το δυνατόν νωρίτερα.

Πηγές
DSM-5, Eating Disorders Victoria.
Eating disorders explained, Eating Disorders Victoria.
Paying the price: the economic and social impact of eating disorders in Australia, 2012, The Butterfly Foundation for Eating Disorders.
What causes an eating disorder?, The Centre for Eating Disorders, Baltimore, USA.