Πώς μπορεί η διατροφή να βοηθήσει σε περιπτώσεις σκλήρυνσης κατά πλάκας

Η σκλήρυνση κατά πλάκας είναι ένα αυτοάνοσο νόσημα, στο οποίο ο οργανισμός επιτίθεται στο κεντρικό νευρικό του σύστημα, δηλαδή στον εγκέφαλο και την σπονδυλική στήλη. Συγκεκριμένα, αυτό που συμβαίνει είναι ότι καταστρέφονται τα μονωτικά καλύμματα των νευρικών κυττάρων στις περιοχές αυτές, με αποτέλεσμα να διαταράσσεται η επικοινωνία μεταξύ τμημάτων του νευρικού συστήματος, προκαλώντας πλήθος σωματικών, πνευματικών και ίσως ψυχιατρικών συμπτωμάτων.

Υπάρχουν διαφορετικά είδη σκλήρυνσης κατά πλάκας, όπου στις περισσότερες περιπτώσεις τα συμπτώματα άλλοτε ξεσπούν κι άλλοτε καταλαγιάζουν, με μεμονωμένες κρίσεις (υποτροπιάζουσες μορφές), που οδηγούν σταδιακά σε αναπηρία. Σε άλλες περιπτώσεις δεν υπάρχει ύφεση των συμπτωμάτων κι απλώς η ασθένεια κινείται προοδευτικά (πρωτοπαθώς προϊούσα μορφή) ή μπορεί να υπάρχει στην αρχή η υποτροπιάζουσα μορφή, αλλά στη συνέχεια η ασθένεια να κινείται προοδευτικά, αυξάνοντας τη σοβαρότητα της κατάστασης (δευτεροπαθώς προϊούσα μορφή). Υπάρχει και μια ήπια μορφή, όπου υπάρχουν ελάχιστες ή και καθόλου αποδείξεις προοδευτικής αναπηρίας, η οποία όμως θεωρείται σπάνια και αμφισβητείται από πολλούς ειδικούς.

Τα συμπτώματα της σκλήρυνσης κατά πλάκας ποικίλλουν, λόγω του ότι ο εγκέφαλος και η σπονδυλική στήλη ελέγχουν πολλές λειτουργίες του σώματος. Αναλόγως, λοιπόν, με το πού σχηματίζονται οι ουλές (πλάκες) στο κεντρικό νευρικό σύστημα, προκαλούνται και τα ανάλογα συμπτώματα, τα οποία περιλαμβάνουν συμπτώματα στην κίνηση όπως αδυναμία, σπασμούς, παραπληγία, δυσκολία στη βάδιση, δυσλειτουργία στο έντερο ή στην ουροδόχο κύστη, ιλίγγους, πόνο, διπλωπία (όταν βλέπουμε δύο είδωλα αντί για ένα, το ένα πάνω ή δίπλα στο άλλο), αισθητηριακές αλλαγές στα άκρα, οπτική νευρίτιδα (φλεγμονή του οπτικού νεύρου) κ.ά., ενώ κάποια πιο ασαφή συμπτώματα, όπως η κούραση ή η νοητική δυσκολία μπορεί να γίνουν πιο έντονα με το πέρασμα του χρόνου και να συσχετιστούν με την εξέλιξη της ασθένειας.

Τα ακριβή αίτια πρόκλησης αυτής της ασθένειας παραμένουν άγνωστα, αν και γενετικοί (σε ποσοστό 25%) και περιβαλλοντικοί παράγοντες (σε ποσοστό 75%) φαίνεται να παίζουν ρόλο. Έχοντας αυτό υπ’ όψιν καταλαβαίνουμε ότι αλλάζοντας τους περιβαλλοντικούς παράγοντες μπορούμε να μειώσουμε και τον κίνδυνο εμφάνισης, αλλά και την εξέλιξη της ασθένειας. Το στρες, οι μολύνσεις, ο ήλιος, η βιταμίνη D είναι μερικοί από τους περιβαλλοντικούς παράγοντες, αλλά κι εδώ η διατροφή μπορεί να παίξει το ρόλο της.

Η χορτοφαγία μπορεί να κάνει τη διαφορά
Σύμφωνα με έρευνες, έχει αποδειχτεί ότι τα ποσοστά σκλήρυνσης κατά πλάκας έπεσαν κατά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο και αυξήθηκαν μετά, με τους επιστήμονες να εξετάζουν κατά πόσο τροφές όπως το βούτυρο, το κρέας, το τυρί, οι οποίες κατά τον πόλεμο διανέμονταν ελεγχόμενα σε μικρές ποσότητες, μπορεί να έπαιξαν ρόλο. Σε δύο μελέτες που δημοσιεύτηκαν μετά τον πόλεμο φάνηκε ότι υπάρχει άμεση σχέση μεταξύ των δεικτών σκλήρυνσης και του κορεσμένου λίπους στη Νορβηγία, ενώ αρκετές μελέτες στη συνέχεια, στο Μεξικό και το Ισραήλ ανέφεραν παρόμοια ευρήματα. Συν τοις άλλοις, μελέτη του 1974 σε 20 χώρες έδειξε υψηλότερα ποσοστά σκλήρυνσης, τα οποία συνδέονταν μεγαλύτερη κατανάλωση κρέατος, αυγών, βουτύρου, ζάχαρης και λιπαρών γενικότερα, ενώ το 1986 άλλη έρευνα παρουσίασε σύνδεση μεταξύ της ασθένειας και της υψηλής πρόσληψης λιπαρών, ειδικά χοιρινού κρέατος.

Οι έρευνες συνεχίστηκαν, με τρεις πιο μεγάλες έρευνες κατά τη δεκαετία του ’90 να αποδεικνύουν ότι υπάρχει συσχέτιση μεταξύ της σκλήρυνσης κατά πλάκας και της υψηλής κατανάλωσης κρέατος και γαλακτοκομικών και της χαμηλής κατανάλωσης ψαρικών.

Καναδική μελέτη στη συνέχεια έδειξε ότι όσοι είχαν την πάθηση, κατανάλωναν περισσότερες θερμίδες και ζωικά λιπαρά από αυτούς που δεν παρουσίαζαν την πάθηση. Συν τοις άλλοις, οι ασθενείς κατανάλωναν λιγότερη φυτική πρωτεΐνη όπως ξηρούς καρπούς, όσπρια κ.ο.κ., λιγότερη βιταμίνη C και κάλιο από φρέσκα φρούτα και λαχανικά. Διαφορετική μελέτη του 2017 που αφορούσε παιδιά με σκλήρυνση κατά πλάκας έδειξε κάτι πολύ σημαντικό: για κάθε αύξηση 10% στη συνολική κατανάλωση λιπαρών, σημειωνόταν 56% αύξηση στον κίνδυνο υποτροπής, ενώ για κάθε 10% αύξηση στην κατανάλωση κορεσμένων λιπαρών, ο κίνδυνος αυτός έφτανε το 237%. Αντίστροφα, η κατανάλωση κάθε φλιτζανιού λαχανικών σχετιζόταν με 50% μειωμένο κίνδυνο υποτροπής.

Σε ένα γενικότερο πλαίσιο, από πολλές μελέτες γίνεται ξεκάθαρο πως όσοι πάσχουν από αυτή την ασθένεια παρουσιάζουν υψηλότερη συγκέντρωση κορεσμένων λιπαρών και χαμηλότερη πολυακόρεστων και μονοακόρεστων στα ερυθρά αιμοσφαίρια, σε σχέση με τους μη πάσχοντες. Πολλές μελέτες δείχνουν και χαμηλότερα επίπεδα αντιοξειδωτικών στο αίμα των πασχόντων, που σημαίνει ότι τα φρούτα, τα λαχανικά, οι ξηροί καρποί, οι σπόροι και τα μπαχαρικά δεν καταναλώνονται σε επαρκείς ποσότητες.

Κάτι που πρέπει να σημειώσουμε, βεβαίως, είναι ότι όλες αυτές οι μελέτες είναι παρατηρητικές και παρ’ όλο που είναι ενδιαφέρουσες και συνεπείς, είναι πιθανόν η σκλήρυνση κατά πλάκας να προκαλεί αλλαγές στη διατροφή με περισσότερη κατανάλωση κρέατος, βουτύρου, τυριού και κορεσμένων λιπαρών εν γένει.

Ο νευρολόγος Dr. Roy Swank, ο οποίος ήταν από τους πρώτους που πίστεψε ότι υπάρχει σύνδεση μεταξύ της διατροφής –και κυρίως του κορεσμένου ζωικού λίπους- και σκλήρυνσης κατά πλάκας, πραγματοποίησε κάποιες από τις πιο πρώιμες έρευνες. Μελετώντας ένα γκρουπ 144 ατόμων με σκλήρυνση κατά πλάκας, ο νευρολόγος τους ζήτησε να ακολουθήσουν μια διατροφή με πολύ χαμηλή περιεκτικότητα σε κορεσμένα λιπαρά, στα 15 γραμμάρια την ημέρα (ισοδύναμο με 0,7 λίτρα γάλα) κι έπειτα δημοσίευσε τα αποτελέσματα 3,5 χρόνια, 5 χρόνια, 7 χρόνια, 20 χρόνια, 34 χρόνια και 50 χρόνια μετά την έναρξη της έρευνας. Τα αποτελέσματα έδειξαν ότι από όσους ακολούθησαν πιστά τη διατροφή, το 95% έμεινε σωματικά ενεργό, ενώ από τους υπόλοιπους το ποσοστό αυτό έφτανε στο 7%. Επίσης, από το γκρουπ που συμμορφώθηκε με τη διατροφή, το 20% πέθανε από την ασθένεια, την ίδια στιγμή που από την ομάδα που δεν ακολούθησε τη διατροφή, το ποσοστό αυτό έφτασε στο 80%. Ανεξάρτητα, μάλιστα, από τον βαθμό αναπηρίας στην αρχή της μελέτης, όσοι ακολούθησαν τη διατροφή δεν χειροτέρευσαν σημαντικά.

Τη μελέτη του Swank στήριξαν και άλλες μελέτες με τα αποτελέσματά τους, όπου η μείωση των κορεσμένων λιπαρών και η αύξηση των πολυακόρεστων και των αντιοξειδωτικών φαίνεται να φέρνει θετικά αποτελέσματα, αποτρέποντας την επιδείνωση της ασθένειας και των συμπτωμάτων.

Τα τελευταία χρόνια, μια ερευνητική ομάδα στην Αυστραλία με επικεφαλής τον καθηγητή George Jelinek (ο οποίος πάσχει από την ασθένεια) πραγματοποίησε ένα εκπαιδευτικό πρόγραμμα για ασθενείς, στο οποίο η διακοπή του καπνίσματος, ο καθημερινός διαλογισμός, η άσκηση και η έκθεση στον ήλιο (βιταμίνη D) συνδυάζονται με μια διατροφή που βασίζεται κυρίως σε φυτικής προέλευσης τρόφιμα και φέρνουν βελτίωση στην ποιότητα ζωής.

Υπάρχουν πολλοί μηχανισμοί που δείχνουν ότι τα παραπάνω σε συνδυασμό με μια διατροφή που βασίζεται στην ολική άλεση και τις φυτικές τροφές μπορούν να προλάβουν, αλλά και να δράσουν θεραπευτικά στη νόσο. Η αλλαγή του μικροβιώματος του εντέρου και του ανοσοποιητικού, η μείωση του οξειδωτικού στρες και της φλεγμονής και η αύξηση της ροής του αίματος στον οργανισμό, συμπεριλαμβανομένου του εγκεφάλου, είναι μερικοί από τους μηχανισμούς που δρουν βοηθητικά και σχετίζονται με τη διατροφή, τη διακοπή του καπνίσματος, τον έλεγχο του στρες κ.ο.κ.

Αν και χρειάζονται παραπάνω ελεγχόμενες, μεγαλύτερες και σίγουρα πιο κοστοβόρες έρευνες για το κατά πόσο μια χορτοφαγική διατροφή μπορεί να βοηθήσει, παρ’ όλ’ αυτά τα στοιχεία δείχνουν ότι μια τέτοια διατροφή ή μια διατροφή που τουλάχιστον στηρίζεται κατά πολύ σε φυτικής προέλευσης τρόφιμα, μπορεί να παίξει το ρόλο της σε όσους παρουσιάζουν αυξημένο κίνδυνο ή πάσχουν ήδη από σκλήρυνση κατά πλάκας.