Παχυσαρκία: Τι ρόλο παίζουν τα γονίδια;

Η παχυσαρκία αποτελεί πράγματι επιδημία στις ημέρες μας και δυστυχώς τις περισσότερες φορές σχετίζεται με σημαντικά προβλήματα υγείας, για τα οποία οι περισσότεροι με επισκέπτεστε ως διαιτολόγο-διατροφολόγος με εξειδίκευση στα αυτοάνοσα και την κλινική διατροφή και μετεκπαίδευση στη φυτοφαγία, προκειμένου να βρούμε μαζί το διατροφικό πλάνο που θα θωρακίσει πρώτα απ’ όλα την υγεία σας, θα μπορείτε να το ακολουθήσετε και θα φέρει και μείωση βάρους. Πολλοί πιστεύουν ότι υπάρχει κάποιο γονίδιο που είναι κληρονομικό στην οικογένεια, ειδικά όταν η παχυσαρκία χτυπάει την πόρτα σε περισσότερα μέλη, αλλά στην πραγματικότητα, το «γονίδιο πάχους» ευθύνεται για λιγότερο από το 1% των διαφορών στο μέγεθος μεταξύ των ανθρώπων. Μέχρι και σήμερα, περίπου εκατό γενετικοί δείκτες έχουν συνδεθεί με την παχυσαρκία, αλλά αν τους βάλουμε όλους μαζί, συνολικά, αντιπροσωπεύουν λιγότερο από το 3% της διαφοράς του δείκτη μάζας σώματος (ΔΜΣ) μεταξύ των ανθρώπων. Το γονίδιο που συνδέεται πιο έντονα με την παχυσαρκία είναι το FTO, συντομογραφία για το FaT mass and Obesity-associated)

Μπορεί να έχετε ακούσει για το «γονίδιο του λίπους», που ονομάζεται FTO, συντομογραφία για το FaT mass and Obesity-associated). Είναι το γονίδιο που συνδέεται πιο έντονα με την παχυσαρκία, αλλά εξηγεί λιγότερο από το 1% της διαφοράς του ΔΜΣ μεταξύ των ανθρώπων, μόλις το 0,34%. Το γονίδιο αυτό κωδικοποιεί μια πρωτεΐνη του εγκεφάλου που φαίνεται να επηρεάζει την όρεξή μας.

Είστε άραγε ένας από τους δισεκατομμύρια ανθρώπους που φέρουν το γονίδιο; Μάλλον δεν έχει σημασία, καθώς φαίνεται να έχει ως αποτέλεσμα μόνο μια διαφορά στην πρόσληψη μερικών εκατοντάδων επιπλέον θερμίδων ετησίως. Η ενεργειακή ανισορροπία που οδήγησε στην επιδημία της παχυσαρκίας είναι της τάξης των εκατοντάδων θερμίδων την ημέρα, ενώ οι πιθανότητες ακριβούς πρόβλεψης του κινδύνου παχυσαρκίας με βάση την κατάσταση του FTO είναι μόνο ελαφρώς καλύτερες από το να ρίξετε κορόνα ή γράμματα. Με άλλα λόγια, όχι, δεν φταίνε τα γονίδια για την παχυσαρκία. H δύναμη των γονιδίων μας δεν είναι τίποτα σε σύγκριση με τη δύναμη του… πιρουνιού μας. Ακόμη και η μικρή επιρροή που έχει το γονίδιο FTO φαίνεται να είναι ασθενέστερη μεταξύ όσων είναι σωματικά δραστήριοι και μπορεί να καταργηθεί εντελώς σε όσους ακολουθούν μια ισορροπημένη διατροφή. Το FTO φαίνεται να επηρεάζει μόνο όσους ακολουθούν διατροφή με υψηλότερη περιεκτικότητα σε κορεσμένα λιπαρά, τα οποία βρίσκονται κυρίως στο κρέας, τα γαλακτοκομικά και το junk food. Όσοι ακολουθούν ισορροπημένη διατροφή με βάση τις φυτικές τροφές φαίνεται ότι δεν διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο αύξησης του σωματικού βάρους, ακόμη και αν κληρονόμησαν το «γονίδιο του λίπους» και από τους δύο γονείς τους.

Φυσιολογικά, η κατάσταση του γονιδίου FTO δεν φαίνεται να επηρεάζει την ικανότητά μας να χάνουμε βάρος. Ψυχολογικά, το να γνωρίζουμε ότι διατρέχουμε αυξημένο γενετικό κίνδυνο για παχυσαρκία μπορεί να παρακινήσει ορισμένους ανθρώπους να τρώνε και να ζουν πιο υγιεινά, αλλά μπορεί να δράσει αρνητικά σε άλλους, οδηγώντας τους στην παραίτηση, και την αίσθηση ότι δεν μπορούν να κάνουν τίποτα πια για το βάρος τους. Η παχυσαρκία τείνει να κληρονομείται στις οικογένειες, αλλά το ίδιο συμβαίνει και με την κακή διατροφή.

Χαρακτηριστικό είναι το παράδειγμα της σύγκρισης του βάρους των βιολογικών και των υιοθετημένων παιδιών, που μπορεί να βοηθήσει να διακρίνουμε τη συμβολή του τρόπου ζωής σε σχέση με τη γενετική. Διαπιστώθηκε ότι τα παιδιά που μεγαλώνουν με δύο υπέρβαρους βιολογικούς γονείς έχουν 27% περισσότερες πιθανότητες να είναι και τα ίδια υπέρβαρα, ενώ τα υιοθετημένα παιδιά που τοποθετούνται σε σπίτι με δύο υπέρβαρους γονείς έχουν 21% περισσότερες πιθανότητες να είναι υπέρβαρα. Καταλαβαίνουμε, λοιπόν, ότι η γενετική παίζει ρόλο σε ένα βαθμό, αλλά αυτό που έχει μεγαλύτερη σημασία είναι το περιβάλλον στο οποίο μεγαλώνει ένα παιδί.

Το φυσικό «πείραμα» των Pima
Ένα από τα πιο σημαντικά παραδείγματα της δύναμης της διατροφής πάνω στο DNA έρχεται από τους Ινδιάνους Pima της Αριζόνα. Η συγκεκριμένη φυλή όχι μόνο παρουσιάζει από τα υψηλότερα ποσοστά παχυσαρκίας, αλλά και τα υψηλότερα ποσοστά διαβήτη στον κόσμο, κάτι που έχει αποδοθεί στη γενετική τους σύσταση. Η τάση τους να αποθηκεύουν θερμίδες μπορεί να τους εξυπηρετούσε καλά σε περιόδους έλλειψης, όταν ζούσαν με καλαμπόκι, φασόλια και κολοκύθια, αλλά όταν η περιοχή εποικίστηκε, η πηγή νερού τους, ο ποταμός Γκίλα, εκτράπηκε προς τα πάνω. Όσοι επέζησαν από την επακόλουθη πείνα αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν την παραδοσιακή τους διατροφή για να ζήσουν από τα κυβερνητικά προγράμματα διατροφής και τα ποσοστά χρόνιων ασθενειών εκτοξεύτηκαν στα ύψη. Ίδια γονίδια, αλλά διαφορετική διατροφή, φέρνουν διαφορετικό αποτέλεσμα.

Στην πραγματικότητα, ήταν σαν να στήθηκε ένα φυσικό πείραμα. Οι Pima που ζουν πέρα από τα σύνορα στο Μεξικό προέρχονται από την ίδια γενετική δεξαμενή, αλλά μπόρεσαν να διατηρήσουν περισσότερο τον παραδοσιακό τρόπο ζωής τους, παραμένοντας στα κύρια βασικά τους προϊόντα, τα φασόλια, τις τορτίγιες από αλεύρι σιταριού και τις πατάτες. Τα ίδια γονίδια, αλλά επτά φορές λιγότερη παχυσαρκία και περίπου τέσσερις φορές λιγότερος διαβήτης, κάτι που αποδεικνύει για ακόμη μια φορά ότι τα γονίδια μπορεί να γεμίζουν το όπλο, αλλά η διατροφή πατάει τη σκανδάλη.

Πηγή
https://nutritionfacts.org/blog/what-is-the-role-of-our-genes-in-the-obesity-epidemic/

https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/16873794/
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/2031485/
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/27650503/
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/25673413/
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/23867619/
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/24247219/