Μπορούμε να προλάβουμε το εγκεφαλικό με τη διατροφή;

Τα κακά νέα είναι ότι τα εγκεφαλικά αποτελούν μία από τις κύριες αιτίες θανάτου και αναπηρίας στον κόσμο, είναι η πιο συχνή αιτία επιληπτικών κρίσεων στους ηλικιωμένους, η δεύτερη πιο συχνή αιτία άνοιας και συχνή αιτία μείζονος κατάθλιψης. Τα καλά νέα είναι ότι η εγκεφαλική αυτή διαταραχή είναι μεν επικίνδυνη, αλλά μπορούμε να την προλάβουμε. Ως διαιτολόγος-διατροφολόγος με εξειδίκευση στα αυτοάνοσα και την κλινική διατροφή και μετεκπαίδευση στη φυτοφαγία έχω αντιμετωπίσει πολλές φορές περιπτώσεις με βεβαρημένο ιστορικό, που κατορθώσαμε με ισορροπημένη εξατομικευμένη διατροφή να ξεπεράσουμε κινδύνους.

Πώς προκαλείται το εγκεφαλικό;
Τα εγκεφαλικά επεισόδια μπορούν να σκοτώσουν άμεσα και χωρίς προειδοποίηση. Όπως και στην περίπτωση της καρδιακής προσβολής, εδώ έχουμε μια εγκεφαλική προσβολή, όπου ουσιαστικά οι πλάκες στις αρτηρίες διακόπτουν τη ροή του αίματος σε τμήματα του εγκεφάλου αντί για τμήματα της καρδιάς.

Σχεδόν το 90% των εγκεφαλικών επεισοδίων είναι ισχαιμικά, από το λατινικό ischaemia, που σημαίνει «διακοπή του αίματος». Αυτό που συμβαίνει, δηλαδή είναι ότι η ροή του αίματος σε ένα μέρος του εγκεφάλου διακόπτεται, στερώντας του το οξυγόνο και σκοτώνοντας το μέρος που τροφοδοτείται από τη φραγμένη αρτηρία. Μια μικρή μειοψηφία εγκεφαλικών επεισοδίων είναι αιμορραγικά, που προκαλούνται από αιμορραγία στον εγκέφαλο όταν «σκάει» ένα αιμοφόρο αγγείο. Όσοι παθαίνουν ένα σύντομο εγκεφαλικό επεισόδιο μπορεί να αντιμετωπίζουν αδυναμία μόνο στο χέρι ή στα πόδια, ενώ όσοι παθαίνουν ένα σοβαρό εγκεφαλικό επεισόδιο μπορεί να εμφανίσουν παράλυση, να χάσουν την ικανότητα ομιλίας ή ακόμη και να πεθάνουν. Ο θρόμβος αίματος μπορεί να διαρκέσει μόνο μια στιγμή -όχι αρκετά για να το καταλάβουμε, αλλά αρκετά για να σκοτώσει ένα μικρό τμήμα του εγκεφάλου μας και δυστυχώς αυτά τα «σιωπηλά εγκεφαλικά επεισόδια» μπορούν να πολλαπλασιαστούν και να μειώσουν σταδιακά τη γνωστική λειτουργία μέχρι να αναπτυχθεί πλήρως η άνοια.

Μπορούμε να το εμποδίσουμε;
Σύμφωνα με τη Global Burden of Disease Study, τη μεγαλύτερη μελέτη παραγόντων κινδύνου για ανθρώπινες ασθένειες στην ιστορία, περισσότερο από το 90% της επιβάρυνσης από τα εγκεφαλικά επεισόδια αποδίδεται σε παράγοντες κινδύνου που μπορούμε να τροποποιήσουμε. Περίπου το 10% όλων των υγιών ετών ζωής, για παράδειγμα, που χάνονται λόγω εγκεφαλικού επεισοδίου μπορεί να οφείλεται στη ρύπανση του περιβάλλοντος. Η μετακίνηση από μια πόλη σε μια πιο αγροτική περιοχή με καθαρότερο αέρα είναι μια επιλογή που θα μπορούσε να βοηθήσει σημαντικά, όπως επίσης και η διακοπή του καπνίσματος, το οποίο ευθύνεται για το 18% των θανάτων και της αναπηρίας από εγκεφαλικά επεισόδια. Μια διατροφή με υψηλή περιεκτικότητα σε αλάτι είναι εξίσου βλαβερή με το κάπνισμα όσον αφορά τα εγκεφαλικά επεισόδια, αλλά όχι τόσο επιβλαβής όσο η χαμηλή κατανάλωση φρούτων και λαχανικών. Άλλοι παράγοντες, όπως η καθιστική ζωή, παίζουν ρόλο, αλλά δεν είναι τόσο κακοί όσο η μη κατανάλωση ολικής άλεσης, για παράδειγμα.

Όπως και με τις καρδιακές παθήσεις, έτσι και με το εγκεφαλικό, μια φυτική διατροφή μπορεί να μειώσει τον κίνδυνο μειώνοντας τη χοληστερόλη και την αρτηριακή πίεση και παράλληλα βελτιώνοντας τη ροή του αίματος και την αντιοξειδωτική ικανότητα. Οι περισσότερες μελέτες σχετικά με τα φυτοφαγικά διατροφικά πρότυπα έχουν διαπιστώσει προστατευτική επίδραση έναντι του εγκεφαλικού, ενώ αντίθετα, ενοχοποιούν τη δυτικού τύπου διατροφή, που είναι πλούσια σε ζωικά τρόφιμα, πρόσθετα σάκχαρα και λιπαρά.

Όπως αναφέρει και ο διευθυντής του Ερευνητικού Κέντρου Πρόληψης Εγκεφαλικών Επεισοδίων και Αθηροσκλήρωσης, το να μάθουμε να φτιάχνουμε χορτοφαγικά γεύματα κάθε δεύτερη μέρα είναι δύσκολο εγχείρημα (για τους περισσότερους Βορειοαμερικανούς), αλλά είναι εφικτό με θετική στάση και τόσες νόστιμες συνταγές.

Οι τροφές που μας προστατεύουν
Η κατανάλωση φρούτων και λαχανικών σχετίζεται με χαμηλότερο κίνδυνο για περίπου 12 διαφορετικές ασθένειες, μεταξύ αυτών και του εγκεφαλικού επεισοδίου. Φαίνεται, μάλιστα, να υπάρχει μια γραμμική σχέση δόσης-απόκρισης, μια ευθεία δηλαδή σχέση μεταξύ της κατανάλωσης περισσότερων φρούτων και λαχανικών και της μείωσης του κινδύνου εγκεφαλικού επεισοδίου. Σύμφωνα με τους ερευνητές, ο κίνδυνος εγκεφαλικού επεισοδίου μειώνεται κατά 32% για κάθε αύξηση της κατανάλωσης φρούτων κατά 200 γραμμάρια (δηλαδή ποσότητα που αντιστοιχεί σε περίπου ένα μήλο την ημέρα) και κατά 11% για κάθε αντίστοιχη ποσότητα λαχανικών που καταναλώνεται. Ισχυρή δράση παρουσιάζουν τα εσπεριδοειδή, τα μήλα, τα αχλάδια και τα σκούρα πράσινα φυλλώδη λαχανικά, συμπεριλαμβανομένων και των πράσινων φύλλων του πράσινου τσαγιού. Η κατανάλωση τριών φλιτζανιών πράσινου τσαγιού την ημέρα σχετίζεται με 18% χαμηλότερο κίνδυνο εγκεφαλικού επεισοδίου.

Και το σκόρδο, όμως, έχει σημαντική δράση. Στο συσχετισμό σκόρδου με placebo, βρέθηκε ότι το σκόρδο έχει όφελος στην πρόληψη της πάχυνσης των τοιχωμάτων των κύριων αρτηριών που ανεβαίνουν στον εγκέφαλο, κάτι που αποτελεί βασικό προγνωστικό παράγοντα κινδύνου εγκεφαλικού επεισοδίου. Η ομάδα που λάμβανε το εικονικό φάρμακο στο πλαίσιο έρευνας συνέχισε να επιδεινώνεται, κάτι που δεν συνέβη και στους συμμετέχοντες στην ομάδα του σκόρδου, οι οποίοι λάμβαναν μόλις ένα τέταρτο κουταλάκι του γλυκού σκόρδο σε σκόνη την ημέρα.

Οι ξηροί καρποί, επίσης, έχουν προστατευτική δράση. Η αρχική μελέτη PREDIMED διαπίστωσε ότι 28 γραμμάρια ξηρών καρπών την ημέρα βοηθά να μειωθεί ο κίνδυνος εγκεφαλικού επεισοδίου σχεδόν στο μισό. Όταν επαναδημοσιεύθηκε η μελέτη έπειτα από κάποιες διορθώσεις στις διαδικασίες τυχαιοποίησης, η εκ νέου ανάλυση βρήκε τα ίδια αποτελέσματα -την ίδια μείωση κατά 46% του κινδύνου εγκεφαλικού επεισοδίου στην ομάδα που πρόσθεσε ξηρούς καρπούς, μειώνοντας τον δεκαετή κίνδυνο εγκεφαλικού επεισοδίου από περίπου 6% σε 3%.

Η υψηλή πρόσληψη φυτικών ινών μπορεί επίσης να βοηθήσει στην πρόληψη εγκεφαλικού επεισοδίου. Οι φυτικές ίνες συγκεντρώνονται φυσικά μόνο σε ολόκληρες φυτικές τροφές. Τα επεξεργασμένα τρόφιμα έχουν σαφώς λιγότερες και τα τρόφιμα ζωικής προέλευσης δεν έχουν καθόλου φυτικές ίνες. Η αύξηση της πρόσληψης φυτικών ινών κατά μόλις επτά γραμμάρια την ημέρα μπορεί να σχετίζεται με μείωση του κινδύνου εγκεφαλικού επεισοδίου κατά 7%.

Αν και το εγκεφαλικό επεισόδιο θεωρείται ότι αφορά μόνο τους ηλικιωμένους, οι παράγοντες κινδύνου, δυστυχώς, μπορεί να αρχίσουν να συσσωρεύονται από την παιδική ηλικία. Εκατοντάδες παιδιά παρακολουθήθηκαν για 24 χρόνια, από το γυμνάσιο μέχρι την ενηλικίωση, και η χαμηλή πρόσληψη φυτικών ινών σε αυτά τα χρόνια της ζωής συσχετίστηκε με τη σκλήρυνση των αρτηριών που οδηγούν στον εγκέφαλο -βασικός παράγοντας κινδύνου.

Ποιες τροφές πρέπει να αποφεύγετε
Όσον αφορά τον κίνδυνο εγκεφαλικού επεισοδίου, οι χειρότερες τροφές φαίνεται να είναι το κρέας και τα αναψυκτικά. Η κατανάλωση, για παράδειγμα, δύο λουκάνικων για πρωινό, ενός μπιφτεκιού για μεσημεριανό και μιας χοιρινής μπριζόλας για βραδινό και η κατανάλωση ενός αναψυκτικού μπορεί να αυξήσει τον κίνδυνο εγκεφαλικού επεισοδίου κατά 60%. Οι ειδικοί αναφέρουν ότι η επίδραση του κρέατος οφείλεται πιθανότατα στα κορεσμένα λιπαρά του, στη χοληστερόλη, στο οξειδωμένο λίπος, στο αλάτι ή στο TMAO. Η καρνιτίνη στο κρέας και η χολίνη στα γαλακτοκομικά, τα θαλασσινά και κυρίως τα αυγά μετατρέπονται από τα βακτήρια του εντέρου μας σε τριμεθυλαμίνη, η οποία οξειδώνεται από το συκώτι μας σε TMAO, το οποίο μπορεί στη συνέχεια να συμβάλει σε καρδιακά, εγκεφαλικά επεισόδια, αλλά και θάνατο.

Μελέτη του 2019 που δημοσιεύθηκε στο Journal of the American Medical Association και παρακολούθησε δεκάδες χιλιάδες Αμερικανούς για μέσο όρο περίπου 17 χρόνια, έως και 31 χρόνια, διαπίστωσε ότι «η υψηλότερη κατανάλωση διαιτητικής χοληστερόλης ή αυγών σχετίζεται σημαντικά με υψηλότερο κίνδυνο εμφάνισης καρδιαγγειακής νόσου και θνησιμότητας από όλες τις αιτίες, με τρόπο που ανταποκρίνεται στη δόση». Όσοι έτρωγαν περισσότερα αυγά ή κατανάλωναν γενικά περισσότερη χοληστερόλη φάνηκε να ζουν σημαντικά λιγότερο κατά μέσο όρο, και όσο περισσότερα αυγά καταναλώνονταν, τόσο χειρότερα ήταν τα πράγματα, μεταξύ άλλων και για τον κίνδυνο εγκεφαλικού επεισοδίου.

Όσον αφορά τα γαλακτοκομικά, μπορεί να είναι καλύτερα από άλλα ζωικά λίπη, όπως αυτά που βρίσκονται στο κρέας, αλλά και πάλι, μια επιλογή όπως η ολική άλεση έχει πολύ μεγαλύτερο όφελος. Αν, ωστόσο, αντί για γαλακτοκομικά καταναλώνατε επεξεργασμένα δημητριακά ή πρόσθετη ζάχαρη, δεν θα είχατε κάποιο όφελος. Όσον αφορά τον κίνδυνο εγκεφαλικού επεισοδίου, τα φυτικά λιπαρά είναι καλύτερα από τα λιπαρά των γαλακτοκομικών και του κρέατος. Στην αντίπερα όχθη, βρίσκονται τα δημητριακά ολικής άλεσης που είναι η καλύτερη επιλογή, ενώ τα λιπαρά των ψαριών, τα πρόσθετα σάκχαρα και τα επεξεργασμένα δημητριακά είναι στατιστικά περίπου τα ίδια.

Κρατάμε, λοιπόν, ότι ο κίνδυνος του εγκεφαλικού μπορεί να μειωθεί σημαντικά με έναν δραστήριο τρόπο ζωής, αποφυγή καπνίσματος και μια ισορροπημένη διατροφή με βάση τις φυτικές τροφές και αποφυγή ζωικών λιπαρών και επεξεργασμένων τροφών με αλάτι και ζάχαρη. Σε ένα μεγάλο βαθμό, λοιπόν, είναι στο χέρι μας να προστατευτούμε.

Πηγή
https://nutritionfacts.org/blog/eating-for-stroke-prevention/