Μήπως ο καφές δεν κάνει καλό σε όλους;

Η καθημερινότητα για το μεγαλύτερο ποσοστό των ανθρώπων δεν «βγαίνει» χωρίς καφέ, κάτι που διαπιστώνω κι εγώ καθημερινά ως διαιτολόγος-διατροφολόγος με εξειδίκευση στα αυτοάνοσα και μετεκπαίδευση στη φυτοφαγία από όλους εσάς που με επισκέπτεστε με στόχο τη βελτίωση της υγείας σας μέσω της διατροφής. Στην καλύτερη περίπτωση, ο καφές είναι ένας το πρωί που σηκωνόμαστε για να μας βοηθήσει να «ξυπνήσουμε», υπάρχουν, όμως, πολλές περιπτώσεις που καταναλώνουν ακόμη και 4 ή και παραπάνω καφέδες την ημέρα.

Μελέτες πληθυσμών έχουν δείξει ότι όσοι καταναλώνουν καφέ παρουσιάζουν μικρότερο κίνδυνο εμφάνισης Πάρκινσον, καρκίνου του προστάτη, του ήπατος, διαβήτη, κίρρωσης ήπατος και κατάθλιψης (σε γυναίκες), ενώ φαίνεται να υπάρχει μείωση του συνολικού δείκτη θνητότητας σε αυτούς που καταναλώνουν καφέ, σε σχέση με αυτούς που δεν καταναλώνουν. Ισχύουν, όμως, πράγματι όλα αυτά ή είναι απλοί συσχετισμοί;

Τι λένε οι έρευνες
Ο καφές φαίνεται πράγματι να προστατεύει το συκώτι, αφού σύμφωνα με μελέτη, οι ερευνητές βρήκαν ότι ο καφές βοηθούσε σημαντικά σε συμμετέχοντες με χρόνια ηπατίτιδα (οι μισοί συμμετέχοντες έπιναν καφέ για ένα μήνα και οι υπόλοιποι όχι κι έπειτα άλλαζαν). Με παρόμοιο τρόπο φαίνεται να παρουσιάζουν βελτίωση στην κίνηση και οι ασθενείς με Πάρκινσον μέσα σε διάστημα 3 εβδομάδων με καφεΐνη ποσότητας 2 φλιτζανιών. Ακόμη, δρομείς μείωσαν τον χρόνο τους κατά περίπου 6 δευτερόλεπτα με την κατανάλωση καφέ, αρσιβαρίστες σήκωσαν περισσότερο βάρος, ενώ πέραν του αθλητισμού, ο καφές μπορεί να βελτιώσει σημαντικά τον χρόνο εκσπερμάτωσης μετά την κολπική διείσδυση από 2 σε 5 λεπτά.

Δυστυχώς, όμως, ισχύει ταυτόχρονα και το ότι όσοι έχουν γενετικά πιο ισχυρή τάση για κατανάλωση καφέ, δεν φαίνεται να προστατεύονται από διαβήτη, κατάθλιψη, Αλτσχάιμερ, παχυσαρκία ή μεταβολικό σύνδρομο, που σημαίνει ότι η προστατευτική του δράση ίσως οφείλεται σε άλλους παράγοντες. Ενδεχομένως, αυτοί που καταναλώνουν καφέ να τυχαίνει να ασκούνται περισσότερο, για παράδειγμα. Το ίδιο ισχύει και για τον καρκίνο του προστάτη: δεν υπάρχει εμφανής σχέση αίτιου και αποτελέσματος και φαίνεται να εξαφανίζεται ακόμη και το όφελος όσον αφορά τη θνητότητα. Ακόμη κι αν κάποια μελέτη έδειξε ότι η κατανάλωση καφέ μπορεί να χαρίσει μακροζωία μειώνοντας τη φλεγμονή και βελτιώνοντας τη λειτουργία των πνευμόνων ή την ευαισθησία στην ινσουλίνη, αυτό ισχύει κατά μέσο όρο. Υπάρχει αυτό που λέμε «ενδοατομική μεταβλητότητα» μετά την κατανάλωση συστατικών από φυτικές τροφές, που σημαίνει ότι ο κάθε άνθρωπος μπορεί να ανταποκριθεί διαφορετικά. Συμβαίνει, για παράδειγμα, κάποιοι να παρουσιάζουν πρόβλημα στον ύπνο από τον καφέ κι άλλοι όχι. Συνήθως, βέβαια, τα οφέλη φυτικών τροφών μας επηρεάζουν θετικά, αλλά μπορεί να υπάρχουν διαφοροποιήσεις κι αυτό μπορεί να συνδέεται και με τις διαφορές στο μικροβίωμα του εντέρου. Όσον αφορά την καφεΐνη, η πιο συνηθισμένη διαφορά στη δράση της είναι ότι ενώ οι περισσότεροι άνθρωποι τη μεταβολίζουν γρήγορα, κάποιες γονιδιακές μεταλλάξεις σε ένζυμα που αποτοξινώνουν το ήπαρ κάνουν ορισμένους ανθρώπους να τη μεταβολίζουν πιο αργά.

Η κατανάλωση τουλάχιστον τριών φλιτζανιών καφέ την ημέρα έχει συνδεθεί με ανεξέλεγκτη αρτηριακή πίεση μεταξύ μεγαλύτερων ενηλίκων που έχουν διαγνωστεί με υπέρταση, κάτι που δείχνει ότι ο έλεγχος της κατανάλωσής του είναι ευεργετικός για κάποιους ανθρώπους. Σύμφωνα με έρευνα, όσοι έχουν διαφορετικά γονίδια όσον αφορά τον μεταβολισμό της καφεΐνης, έχουν αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης υπέρτασης με 1-3 φλιτζάνια την ημέρα και ειδικά με 4 και πάνω. Όσοι την μεταβολίζουν γρήγορα, όχι μόνο δεν παρουσίαζαν αυξημένο κίνδυνο στα 1-3 φλιτζάνια, αλλά «προστατεύονταν» μειώνοντας τον κίνδυνο. Πώς εξηγείται αυτό;

Ο καφές είναι ένα πολύπλοκο μείγμα με διάφορα βιοενεργά χημικά και προστατευτικές, αντιοξειδωτικές πολυφαινόλες που είναι ωφέλιμες. Η καφεΐνη, ωστόσο, μπορεί να προκαλέσει απότομες αυξομειώσεις στα επίπεδα αδρεναλίνης στο αίμα, αλλά μόνο αν κάποιος τη μεταβολίζει αργά. Όσοι τη μεταβολίζουν γρήγορα, την «καθαρίζουν» τόσο γρήγορα που δεν καταγράφεται αύξηση στην αδρεναλίνη τους ούτε με 4 ή παραπάνω φλιτζάνια την ημέρα. Αυτό σημαίνει πως αυτό που τους μένει τελικά είναι οι ωφέλιμες πολυφαινόλες που μειώνουν την αρτηριακή πίεση –εξού και το όφελος. Όλα, λοιπόν, εξαρτώνται από το γονίδιο CYP1A2 που μεταβολίζει την καφεΐνη.

Καφεΐνη, στήθος και καρδιά
Οι ερευνητές εξέτασαν αν η καφεΐνη συνδέεται με μεγαλύτερο στήθος στις γυναίκες. Νεαρές γυναίκες που έπιναν μεγάλες ποσότητες καφέ και μεταβόλιζαν γρήγορα την καφεΐνη έχουν μεγαλύτερο όγκο στήθους, κάτι που ίσως να μην είναι και τόσο καλό, καθώς το μέγεθος σχετίζεται και με κίνδυνο καρκίνου του μαστού. Όσον αφορά τον κίνδυνο εμφράγματος, φαίνεται ότι όσοι μεταβολίζουν αργά την καφεΐνη έχουν διπλάσιο κίνδυνο με την καθημερινή κατανάλωση καφέ και τετραπλασιάζουν τον κίνδυνο αν καταναλώνουν 4 φλιτζάνια την ημέρα. Από την άλλη, όσοι τη μεταβολίζουν γρήγορα μειώνουν τον κίνδυνο περισσότερο από το μισό με την καθημερινή κατανάλωση. Μάλλον ρόλο και πάλι παίζει η αδρεναλίνη, καθώς αν κάποιος μεταβολίζει αργά την αδρεναλίνη, η υψηλή κατανάλωη καφέ μπορεί να αυξήσει τον κίνδυνο.

Καταλαβαίνουμε, λοιπόν, ίσως πιο καθαρά από ποτέ ότι η εξατομικευμένη διατροφή έχει μεγάλη σημασία και πως ένα τρόφιμο ή ρόφημα μπορεί να ωφελεί κάποιον την ίδια στιγμή που αυξάνει τον κίνδυνο για κάποιον άλλον. Συμβουλευτείτε, λοιπόν, τους ειδικούς, για να παραμένετε πάντα ασφαλείς.

Πηγές
https://nutritionfacts.org/blog/does-everyone-get-health-benefits-from-coffee/
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/25552819/
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/25089347/
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/23238034/
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/22855866/
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/26890974/
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/29140142/
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/27845333/
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/27741566/
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/28710143/
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/19451835/
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/18850169/