Ερυθριτόλη: το γλυκαντικό που διχάζει

Η ερυθριτόλη είναι από τα πιο δημοφιλή τεχνητά γλυκαντικά που κυκλοφορούν, με 6% των θερμίδων της ζάχαρης, αλλά 60-80% της γλυκύτητάς της. Βρίσκεται φυσικά σε μανιτάρια, αχλάδια, σταφύλια, καρπούζια, miso, τυριά, σάλτσα σόγιας και αλκοολούχα ποτά ενώ παράγεται και στο ανθρώπινο σώμα από τη γλυκόζη και μπορεί να βελτιώσει τη λειτουργία των αιμοφόρων αγγείων. Στο εμπόριο παράγεται με ζύμωση της γλυκόζης από σιτάρι ή άμυλο καλαμποκιού και μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως υποκατάστατο της ζάχαρης ή να προστεθεί σε άλλα τεχνητά γλυκαντικά για να μειώσει την άσχημη επίγευσή τους. Επειδή, ωστόσο, δεν είναι υποχρεωτικό να αναγράφεται στο προϊόν, οι περισσότεροι δεν γνωρίζουν ότι την καταναλώνουν. Κι επειδή πολλές φορές με έχετε ρωτήσει γι’ αυτή, ως διαιτολόγος-διατροφολόγος με εξειδίκευση στα αυτοάνοσα και την κλινική διατροφή και μετεκπαίδευση στη φυτοφαγία, ας δούμε λίγο πιο αναλυτικά περί τίνος πρόκειται και γιατί υπάρχουν ανησυχίες γύρω από αυτή.

Τι λένε οι έρευνες
Άρθρο που δημοσιεύτηκε στο Nature to 2023 έδειξε συσχέτιση μεταξύ των υψηλών επιπέδων γλυκαντικών στο αίμα, συμπεριλαμβανομένης και της ερυθριτόλης, και αυξημένου κινδύνου καρδιακών παθήσεων και εγκεφαλικού σε 2.149 Αμερικανούς και 833 Ευρωπαίους ασθενείς. Στο πλαίσιο της μελέτης, η οποία είχε πολλά στάδια, οι ερευνητές πρόσθεσαν ερυθριτόλη στο αίμα και παρατήρησαν αύξηση της δραστηριότητας των αιμοπεταλίων και του σχηματισμού θρόμβων. Στη συνέχεια, οι ερευνητές χορήγησαν την ποσότητα ερυθριτόλης που περιέχει ένα keto παγωτό σε 8 υγιείς συμμετέχοντες και παρατήρησαν ότι τα επίπεδα ερυθριτόλης στο αίμα ανέβηκαν x1000 και παρέμειναν υψηλά για ημέρες (υψηλότερα από αυτά που είχαν παρατηρηθεί στον σχηματισμό θρόμβων και στη δραστηριότητα αιμοπεταλίων), μέχρι να επιστρέψουν στα φυσιολογικά επίπεδα μια εβδομάδα αργότερα. Αν και χρειάζεται να καθοριστεί ολοκληρωτικά το αν αυτό το επίπεδο ερυθριτόλης συμβάλλει άμεσα στα παραπάνω, φαίνεται ότι υπάρχει αυξημένος κίνδυνος για ημέρες μετά την πέψη της.

Η έρευνα υποστηρίζει ευρήματα προηγούμενων ερευνών που δείχνουν ότι όσοι παρουσίαζαν καρδιακές παθήσεις τείνουν να έχουν υψηλότερα επίπεδα ερυθριτόλης στον οργανισμό τους, ενώ η κατανάλωση τροφών με ερυθριτόλη ως τεχνητό γλυκαντικό, μπορεί να αυξήσει τον κίνδυνο θρομβώσεων, οδηγώντας σε εμφράγματα, εγκεφαλικά, σημαντικές αναπηρίες ή ακόμα και θάνατο. Πιθανόν, βέβαια, σε χαμηλότερα επίπεδα, όταν η ερυθριτόλη σχηματίζεται κατά την πέψη και βρίσκεται φυσικά σε ολόκληρες, φυτικές τροφές να έχει προστατευτικό και θεραπευτικό ρόλο, αλλά σε υψηλά επίπεδα, όπως φαίνεται, δημιουργείται κίνδυνος.

Κάτι που πρέπει να σημειώσουμε εδώ, είναι ότι οι έρευνες σε ανθρώπους είναι πάντα απαραίτητες. Τα δεδομένα από τη χρήση ζώων μπορεί να προκαλέσουν σύγχυση όσον αφορά την υγεία και την ασφάλεια, ενώ γενικότερα οι μελέτες σε ζώα μπορούν να προβλέψουν τι θα συμβεί στον άνθρωπο σε ένα ποσοστό 70%, με κάποιες έρευνες να μένουν πολύ πιο χαμηλά, ακόμη και στο 43%.

Τι κάνουμε, λοιπόν, με την ερυθριτόλη;
Η επιλογή φυτικών τροφών στη διατροφή μας, ακόμη κι αν κάποιες περιέχουν φυσικά ερυθριτόλη, συνδέονται με οφέλη στην υγεία μας. Όπως και με τα φρούτα, τα οποία περιέχουν φυσικά σάκχαρα, αλλά βελτιώνουν την ευαισθησία στην ινσουλίνη και ωφελούν στην περίπτωση διαβήτη τύπου 2, έτσι και τα φρούτα και τα λαχανικά συνδέονται με μειωμένο καρδιαγγειακό κίνδυνο, χαμηλότερη αρτηριακή πίεση, χαμηλότερους δείκτες παχυσαρκίας, καρκίνου, ψυχικών νόσων και θανάτου από κάθε αιτία. Τα φασόλια σόγιας που έχουν υποστεί ζύμωση έχουν επίσης μεγάλο όφελος, μειώνοντας τη χοληστερόλη του ορού και προστατεύοντας από καρδιαγγειακές παθήσεις, με δράση κατά του διαβήτη, της υψηλής αρτηριακής πίεσης, του καρκίνου και της φλεγμονής σε νεύρα και εγκέφαλο.

Στην αντίπερα όχθη, τα τεχνητά γλυκαντικά έχουν διάφορες πιθανές παρενέργειες, όπως αυξημένο κίνδυνο για: αύξηση βάρους, λιγούρες, φούσκωμα, αντίσταση στην ινσουλίνη, αλλαγές στο μικροβίωμα του εντέρου, καρκίνο και καρδιαγγειακές παθήσεις. Πιο συγκεκριμένα, τα υψηλά επίπεδα ερυθριτόλης στον οργανισμό σχετίζονται με καρδιακή προσβολή, εγκεφαλικό, διαβήτη και αύξηση βάρους, με την πρόσφατη αυτή μελέτη να δείχνει ότι η κατανάλωσή της εκτός μιας φυτοφαγικής διατροφής με ολόκληρες τροφές, μπορεί να οδηγήσει σε επικίνδυνες καταστάσεις, όπως σχηματισμό θρόμβων.

Πότε μπορεί να έχει οφέλη;
Σε ορισμένες περιπτώσεις, η ερυθριτόλη μπορεί να έχει κάποια οφέλη. Μπορεί, για παράδειγμα, να βοηθήσει σε μια βραχυπρόθεσμη απώλεια βάρους και να έχει λιγότερες παρενέργειες από άλλα υποκατάστατα ζάχαρης. Χρειάζεται, όμως, να έχουμε περισσότερα δεδομένα προκειμένου να την αξιοποιήσουμε χωρίς κινδύνους.

Αν έχετε, ωστόσο, συνηθίσει σε υψηλές ποσότητες κατανάλωσης ζάχαρης και θέλετε τη γλυκύτητα στα πιάτα σας, υπάρχει ακόμη ελπίδα. Αντί, λοιπόν, να βασίζεστε στην πρόσθετη ζάχαρη ή τα υποκατάστατα αυτής για να απολαύσετε τα γλυκά σας και τα φαγητά σας, δοκιμάστε κάτι διαφορετικό: σταματήστε τη για ένα διάστημα. Η ευαισθησία στη γλυκύτητα που έχουν οι γευστικοί μας κάλυκες μπορεί να βελτιωθεί δραματικά και οι λιγούρες να μειωθούν σημαντικά αν αποφασίσουμε να αποφύγουμε την πρόσθετη ζάχαρη για μόλις 2 εβδομάδες. Κι επειδή η κατανάλωση λιπαρών φαίνεται να μειώνει την ευαισθησία στη γλυκύτητα και να αυξάνει την επιθυμία, η κατανάλωση κυρίως ολόκληρων φυτικών τροφών, που είναι φυσικά πολύ χαμηλότερες σε θερμίδες από το λίπος, μπορεί δώσει τη λύση. Σημειώστε, μάλιστα, ότι μια διατροφή με πλήθος ελάχιστα επεξεργασμένων φυτικών τροφών μπορεί να υποστηρίξει το στοματικό μικροβίωμα που αποτελείται από βακτήρια που βελτιστοποιούν τη γευστική ευαισθησία.

Φανταστείτε να χρησιμοποιούσατε φρούτα, γλυκοπατάτες ή καρότα για να χαρίσετε γλυκύτητα σε ένα πιάτο ή να εκπαιδεύατε τον ουρανίσκο σας με τέτοιο τρόπο ώστε μην αναζητούσατε ποτέ την επεξεργασμένη γλυκιά γεύση. Υπάρχουν πολλοί τρόποι να απολαύσετε κάτι, χωρίς να χρειάζεται να του προσθέσετε ζάχαρη, ενώ τα μπαχαρικά μπορούν να προσθέσουν βάθος, πολυπλοκότητα και ενδιαφέρον στο φαγητό ως απάντηση στη γλυκύτητα. Ανακαλύψτε τους τρόπους και θα δείτε ότι τόσο η ζάχαρη, όσο και τα τεχνητά γλυκαντικά θα βγουν από τη λίστα σας.

Πηγές
https://nutritionstudies.org/erythritol-a-bittersweet-ingredient-are-we-better-off-without-it/